Afbeelding
Zr. Ms. Fregat Tromp oefent in het kader van oefening Pacific Archer. Foto: Ministerie van Defensie / Flickr.
WRR: Bereid je voor op geopolitieke aardverschuiving
Het gunstige tij waar Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog van heeft geprofiteerd, is voorbij. Het land achter de dijken ‘zal kostbare inspanningen moeten doen om overeind te blijven in een wereld die turbulenter en grimmiger wordt’.
Dat schrijft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in het rapport Nederland in een fragmenterende wereldorde.
Zo is de tijd voorbij dat Nederland kan meedeinen op voor ons land gunstige internationale verhoudingen. Het zal kostbare inspanningen moeten plegen om overeind te blijven in een turbulenter, grimmiger wereld die langs drie assen (machtspolen, tonelen van machtsuitoefening, wereldbeelden) fragmenteert, aldus de WRR.
3W’s: Waarden, welvaart en weerbaarheid
Zij voorspelt in het rapport dat zich vaker spanningen zullen voordoen in de driehoek van waarden, welvaart en weerbaarheid (het zogenoemde 3W-kader) waarbinnen het buitenlands beleid zich beweegt. Bovendien raakt het roerige geopolitieke vaarwater waarin Nederland terecht is gekomen, ook steeds vaker de binnenlandse verhoudingen. De overheid moet keuzes maken die pijn doen.
Nederland moet zich volgens de WRR instellen en (re)organiseren om deze nieuwe nieuwe realiteit aan te kunnen gaan. Dat gaat niet alleen de buitenlandse politiek aan, maar ook het openbaar bestuur en de samenleving als geheel.
De geopolitieke schokken waar in het rapport naar verwezen wordt, kunnen zich richten op grondstoffen, energie en (digitale) infrastructuur. Zo is China dominant in de verwerking van kritische mineralen, die nodig zijn voor de transformatie van fossiele brandstoffen ten behoeve van elektrificatie. Het valt niet uit te sluiten dat China andere landen van de verkrijging van die mineralen op enig moment zal kunnen uitsluiten.
Schokbestendig zijn: veerkrachtig en weerbaar
Schokbestendig zijn betekent zowel weerbaar als veerkrachtig zijn. Er treedt namelijk een fragmentatie op: het unipolaire tijdperk van de Amerikaanse hegemonie is voorbij en wordt uitgedaagd door nieuwe opkomende machten als China en India, maar ook door middelgrote machten als Iran etc. Zij hebben veelal een ander wereldbeeld dan het Westen. Bovendien hebben ze een revisionistisch wereldbeeld: ze willen hun historische machtspositie terug.
Ook is er sprake van een fragmentatie van machtsuitoefening, niet langer alleen op het terrein van economie en politiek, maar ook op fysieke terreinen als zeeën en oceanen, de Noord- en de Zuidpool, maar ook in de ruimte. Ook wordt de kennisveiligheid in de haven van Rotterdam, maar ook van bedrijven en universiteiten bedreigd. Dit is wat “The weaponization of everything” wordt genoemd. Anderen spreken van een “hybride oorlogsvoering”.
De multilaterale orde, waar Nederland sinds 1945 deel van uitmaakte en als open economie en handelsland geweldig van heeft geprofiteerd, staat zwaar onder druk. Er ontwikkelen zich tal van alternatieve allianties, die men in China “dual circulation” noemt. Dat gaat met machtsuitoefening gepaard, zoals cyberaanvallen, bedreiging van de financiële stabiliteit en beïnvloeding van democratische processen en media.
Wake up-call voor samenleving nodig
De WRR adviseert de regering in te zetten op een drietal aanbevelingen: maak Nederland geopolitiek robuust en ontwikkel noodzakelijke expertise. Een Planbureau voor de Veiligheid wordt geadviseerd, waar in termen van de 3W’s moet worden gewerkt.
Naast nationale weerbaarheid dient gewerkt te worden aan herijking van de Nederlandse inzet in multilaterale samenwerking. Daarbij wordt geadviseerd mee te bouwen aan een Europa dat een geopolitieke machtspool vormt. Het beleid zal daarbij verankerd moeten blijven in de normatieve kern van de EU als waardengemeenschap.
Tot slot wordt door de WRR aanbevolen de samenleving te mobiliseren. ‘Veel Nederlanders hebben nog niet of nauwelijks een voorstelling van de fundamentele veranderingen die mondiaal gaande zijn. Ze zijn er niet van doordrongen dat vitale publieke voorzieningen, onze levensstandaard en mogelijk zelfs onze vrijheid daadwerkelijk op het spel komen te staan.’
De WRR komt tot de conclusie dat de Nederlandse samenleving dringend een “wake up-call” nodig heeft, die niet alleen leidt tot meer bewustwording, maar burgers ook middelen biedt om meer weerbaar te worden.’