Afbeelding
Montana, Verenigde Staten. Foto: Stephanie Davison/ Unsplash.
De stille revolutie: hoe markt een nieuw narratief introduceert (2)
In het kort:
- Het narratief is aangepast: ESG is vervangen door natuur kapitaal, zoals dat voor BlackRock geldt.
- Natuur kapitaal en natuur risico’s zijn nog maar nauwelijks gewaardeerd.
- Wereldbeeld van natuur kapitaal vs rechten van de natuur staan nog lijnrecht tegenover elkaar.
ESG (Environmental, Social en Governance) is van zijn troon gestoten. Het ligt in coma. Dat gebeurde in de Verenigde Staten, waar het tussen de raderen van de politiek terechtkwam: rechts sprak van „woke capitalism” en links brandmerkte ESG als “greenwashing” - het had veel te weinig impact. Daarop pasten marktpartijen als het Amerikaanse BlackRock het narratief aan. Dat werd “natuur kapitaal” en belooft een doorslaand succes te worden, maar zonder risico’s is het niet.
In oktober 2022 werd mij duidelijk dat ESG-integratie, zoals geïnitieerd door de Europese Commissie, wel eens de kroniek van een aangekondigde dood zou kunnen worden. Dat was het gevolg van een gesprek met Karin van Baardwijk, de net aangetreden CEO van het in Rotterdam gevestigde Robeco. Zij vertelde dat de duurzame vermogensbeheerder nieuwe pogingen deed om zijn positie in de Amerikaanse markt te versterken. Robeco probeerde dat te doen door ondermeer in te spelen op de vergroening van het beleggingsbeleid. Maar dat vereiste wel dat je je goed moest realiseren in welke staat je aan de slag ging en hoe je je visie en je producten probeerde aan te prijzen. Sloeg je namelijk de verkeerde toon aan of stelde je een ongewenste oplossingsrichting voor, dan werd je - bij wijze van spreken - met pek en veren uit de staat verjaagd, aldus van Baardwijk.
BlackRock paste taalgebruik en framing aan
Inmiddels zijn wij drie jaar verder en ziet de wereld er compleet anders uit: ESG-integratie is in de Verenigde Staten stuk gelopen op de anti-woke stemming, die Donald Trump in oktober 2024 opnieuw het presidentschap bezorgde. Marktpartijen keken na die zege aanvankelijk de kat uit de boom. Maar één van de eersten die zowel zijn taalgebruik als zijn framing aanpaste was de Amerikaanse vermogensbeheerder BlackRock, naar beheerd vermogen de grootste partij ter wereld.
BlackRock wees ESG-integratie niet per definitie af, maar voerde in financiële termen een rebranding door. Die kans werd het huis geboden doordat het Congres in 2024 akkoord ging met revolutionaire nieuwe wet- en regelgeving. Het gaat om zogenoemd natuur kapitaal (bossen, grond, water, biodiversiteit), dat op de balans van de economie komt te staan, wat betekent dat het financiële waarde krijgt zoals dat al decennialang voor producten en diensten geldt.
Nadruk op fiduciaire plicht
BlackRock en andere marktpartijen besloten in hun nieuwe narratief de nadruk te leggen op hun fiduciaire plicht als vermogensbeheerder. Die verplichting zegt dat het haar specifieke verantwoordelijkheid is om het bezit of de toevertrouwde financiën van een (pensioen)deelnemer hoogste prioriteit te geven en zo goed mogelijk te beheren. In de praktijk betekent dat een zo stabiel en hoog mogelijk rendement voor de klant moet worden behaald. Door specifiek deze financiële belangen te dienen, kan BlackRock uit het moreel beladen ESG-raamwerk blijven (klimaat, biodiversiteit, water). Natuur kapitaal wordt gepresenteerd als een economische infrastructuur, terwijl de fysieke en de transitie-risico’ s (denk aan bosbranden of een rijzende zeespiegel) als portfolio-risico’s worden beschouwd.
Dit aangepaste narratief is door BlackRock in een 4-pagina’s lang commentaar gepresenteerd op 25 januari 2025. De kern van zijn nieuwe boodschap is: “We don’t do ESG to be virtuous. We do it because unmanaged environmental risk is financial risk.” Daarmee heeft BlackRock de bom onschadelijk gemaakt, die ESG volgens het huis was. Zo had al eerder topman Larry Fink aangekondigd dat hij de term ESG niet meer gebruikte, “because it’s become weaponized”.
Met andere woorden: het narratief is aangepast aan de clientèle van BlackRock’s klanten, zoals banken en verzekeraars, pensioenfondsen en rijke particulieren. Deze beleggers willen namelijk heldere financiële ratio’s en geen vage idealen. Natuur kapitaal past daar naadloos in. Zo schrijft BlackRock dat de helft van de wereldeconomie, zijnde 58.000 miljard dollar, afhankelijk is van de natuur. Maar slechts een zeer beperkt deel daarvan is in de markten ingeprijsd. Maar dat kan snel veranderen nu wereldwijd het bewustzijn groeit dat de fysieke risico’s snel toenemen en als zodanig ook een groot risico vormen voor de waardering van (beursgenoteerde) bedrijven. De Wereldbank stelt dat door het verlies van diensten die van ecosystemen afhankelijk zijn vanaf 2030 jaarlijkse 90 tot 225 miljard dollar aan economische waarde verloren gaat.
Door de huidige klimaatproblemen en de degeneratie van de biodiversiteit wordt natuur kapitaal een belangrijke asset. Aan goed rentmeesterschap en herstel valt serieus geld te verdienen, zo zijn marktpartijen als BlackRock tot de conclusie gekomen. Daarom heeft het zich gecommitteerd tot de zogenoemde Taskforce on Nature-related Financial Disclosures (TNFD). Daarin wordt naar het verlies van biodiversiteit vooral vanuit financiële belangen gekeken. De volgende stap is voor partijen als BlackRock om met verwijzing naar natuur kapitaal nieuwe producten te lanceren, zoals groene obligaties, biodiversiteit credits en een duurzaam management van grond, bossen en water. BlackRock ziet natuur kapitaal - op termijn - dan ook als een categorie waar voor klanten veel rendement op gemaakt kan worden, vooral doordat veel diensten die afhankelijk zijn van ecosystemen nog niet geprijsd zijn.
Antropocentrische- vs ecocentrische benadering
Maar daar komt tegelijkertijd een groot risico om de hoek kijken, namelijk dat het mogelijk is dat waarderen conform de wetten van de economie tot privatiseren leidt. Het waarderen van natuur kapitaal is in beginsel door de initiatiefnemers dan ook niet bedoeld om er (nieuwe) markten voor natuur mee te scheppen. Het is vooral bedoeld om het overheidsbeleid aan te scherpen en duidelijke kaders voor (het behoud van) natuur kapitaal te stellen.
Maar daar lijken toch twee mens- en wereldbeelden op elkaar te stuiten: de een ziet natuur kapitaal als een asset, als een kans tot verrijking, zoals BlackRock. De ander ziet natuur als heilig, als relationeel en waardevol. Zo stelt Jessica den Outer, een milieujurist die zich sterk maakt voor rechten van de natuur, tegenover het antropocentrische zelfbeeld van de mens een ecocentrische benadering in het recht. Daarin komt het welzijn van het ecosysteem centraal te staan. Met andere woorden: niet alleen de mens, maar het hele aardse ecosysteem moet het uitgangspunt van wet- en regelgeving zijn. Den Outer bepleit daarom in haar boek dat natuur rechten krijgt. BlackRock denkt van zijn kant dat het mogelijk is om zowel impact te maken als dat financiële doelen behaald kunnen worden.
Om misbruik te voorkomen is een combinatie nodig van juridisch bindende inheemse landrechten, vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming, transparante winstverdeling, door de gemeenschap geleide verantwoording en sterke internationale controle. Dat is een van de meest urgente uitdagingen waar we voor staan: als natuur kapitaal ethisch en duurzaam wil zijn, moet het beginnen bij rechtvaardigheid en niet alleen bij data. Het laatste woord daarover is beslist nog niet gezegd.
Meer achtergronden: