Terwijl Den Haag strandt, floreert de burgerparticipatie

Er vinden meer burgerberaden in Nederland plaats dan ooit. Er is met 30 beraden sprake van een vertienvoudiging ten opzichte van twee jaar geleden. Inmiddels hebben meer dan zestig gemeenten en provincies plannen om een burgerberaad te organiseren. 

Dat blijkt uit onderzoek van het expertisecentrum Bureau Burgerberaad, dat Eva Rovers - schrijver van het boek En nu is het aan ons - heeft opgezet. ‘Inwoners zijn cruciaal bij de aanpak van grote maatschappelijke problemen. De opmars van burgerberaden in Nederland laat zien dat veel gemeenten dat al beseffen. Dat stemt ons hoopvol, maar juist in dat succes schuilt ook een risico. Daarom zeggen wij tegen overheden: doe het goed of doe het niet.’ 

Gemeenschapszin groeit 

De burgerberaden passen in een trend, waarin mensen in Nederland steeds meer gezamenlijk de handen uit de mouwen steken om zelf in hun gemeente of wijk initiatieven te nemen om problemen en uitdagingen aan te pakken. Gemeenten en provincies proberen van hun kant die gemeenschapszin ook verder te mobiliseren door bij voorbeeld burgerberaden over specifieke lokale thema’s te houden. 

Bekijk hier een gedetailleerde kaart van de status van burgerberaden 

De groeiende gemeenschapszin en de verantwoordelijkheid die burgers voor specifieke uitdagingen op zich nemen wordt mede ingegeven door zorgen om het functioneren van de overheid, zoals ook blijkt uit het onderzoek Burgerinitiatieven van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

Daaruit komt naar voren dat bijna één op de vijf Nederlanders vindt dat de overheid zo slecht functioneert dat het hele systeem maar “het beste omvergeworpen kan worden”.    

Eerdere cijfers lieten al zien dat de helft van de Nederlanders - ongeacht opleidingsniveau of politieke voorkeur - er geen vertrouwen in heeft dat de Nederlandse politiek opgewassen is tegen de grote problemen van deze tijd. 

‘Burgers betrekken bij grote uitdagingen’ 

De afgebroken coalitieonderhandelingen, deze week, tussen de politieke partijen PVV, NSC, VVD en BBB hebben de onzekerheid onder burgers vergroot. Rovers, directeur van Bureau Burgerberaad, is van mening dat burgers structureel een sleutelrol (kunnen gaan) spelen bij besluiten over de grote uitdagingen van deze tijd. 

‘We hebben deze week gezien hoe moeizaam het formatieproces verloopt, dat gaat nog wel even duren. Maar de problemen staan niet stil. Gelukkig is democratie meer dan één keer in de paar jaar stemmen. Inwoners zijn cruciaal bij de aanpak van grote maatschappelijke problemen. Of het nu gaat om het stikstofdossier, het klimaat, energie-armoede, woningnood, kansenongelijkheid, jeugdzorg, migratie of (digitale) veiligheid.’

‘Uit burgerberaden die wereldwijd hebben plaatsgevonden blijkt dat inwoners vanuit hun verschillende achtergronden en levenservaring tot haalbare, constructieve oplossingen komen. De opmars van burgerberaden in Nederland laat zien dat veel gemeenten dat al beseffen. Dat stemt ons hoopvol, maar juist in dat succes schuilt ook een risico. Als burgerberaden niet goed worden uitgevoerd, wordt het schijnparticipatie. Daarom zeggen wij tegen overheden: doe het goed of doe het niet’, stelt Rovers.  

Vertegenwoordigende én directe democratie

Jacques Wallage, oud-fractieleider van de PvdA in de Tweede Kamer, zei deze week in het tv-programma Op1 dat politieke partijen steeds minder goed verbinding weten te maken met de bevolking. ‘Daarom is er een structurele hervorming nodig, waarbij de directe democratie en de vertegenwoordigende democratie worden gecombineerd’, zei hij.

In hetzelfde programma presenteerde opiniepeiler Maurice de Hondt een plan, waarin regeringscoalities voor hun voorstellen (ook) draagvlak vragen bij de bevolking. Zij kan dan digitaal op de voorstellen reageren. 

Eva Rovers stelt met verwijzing naar burgerberaden die wereldwijd hebben plaatsgevonden dat inwoners vanuit hun verschillende achtergronden en levenservaring tot haalbare, constructieve oplossingen (kunnen) komen. 

‘De opmars van burgerberaden in Nederland laat zien dat veel gemeenten dat al beseffen. Dat stemt ons hoopvol, maar juist in dat succes schuilt ook een risico. Als burgerberaden niet goed worden uitgevoerd, wordt het schijnparticipatie. Daarom zeggen wij tegen overheden: doe het goed of doe het niet.’

Beluister de podcast met Eva Rovers