Kan moeder Aarde zich de miljardairs nog wel veroorloven?

In 2021 schreef ik “Onderschat de ontwrichtende werking van de elite niet”. Aanleiding voor dat opinieartikel was het Global Wealth Report van Credit Suisse. Historisch gezien geldt dat pandemieën en oorlogen de grote gelijkmakers in de wereld zijn. Maar die wijsheid ging niet meer op, zo maakte het rapport duidelijk: de wereldwijde rijkdom in 2021 was ten opzichte van het coronajaar 2020 met 7,4% toegenomen. Daarvan profiteerden vooral de superrijken. 

Zo nam het aantal Ultra-High-Net-Worth Individuals (UHNWI’s) in de wereld in 2021 met 24% toe tot 215.000 - het hoogste stijgingspercentage sinds 2003. Tegelijkertijd nam de levensstandaard af voor hen die aan de schaduwzijde van het leven zijn geboren. 

Lees het artikel uit 2021: Onderschat de ontwrichtende werking van de elite niet

Van deze disbalans kunnen sociale onrust en geweld het gevolg zijn, zo had wetenschapper Peter Turchin op basis van zijn uitgebreide historische onderzoek “Secular Cycles” in 2009 al gewaarschuwd - een stelling die in de studie van Ray Dalio, “The Changing World Order”, werd bevestigd. De Amerikaanse hedgefondsmanager acht de kans op een burgeroorlog in de VS op pakweg 50%. 

Het onderzoek van Turchin vindt een vervolg in de net verschenen studie van Luke Kemp. Hij heeft 5.000 jaar wereldgeschiedenis bestudeerd en stelt vast dat in die periode 400 beschavingen ten onder zijn gegaan. 

Kemp gaat in zijn boek “Goliath’s Curse” nog een stap verder dan Turchin. Hij voorziet namelijk de volledige implosie van de beschaving in de wereld als techmiljardairs en anderen blijven doorgaan met het “engineeren” van een kapitalisme 2.0, dat de planetaire grenzen van moeder Aarde ruimschoots overschrijdt. Blijkens een peiling onder professionals die verantwoordelijk zijn voor beleid bij bedrijven spreekt bijna 80% zich ervoor uit om de economie zo te organiseren dat deze binnen de (negen) planetaire grenzen van de aarde blijft. Toch gebeurt het niet, omdat uitvoering van die (principiële) opvatting zo moeilijk blijkt te zijn.

Kanonskogel valt in het mulle zand

Vooral tech-miljardairs hoor je zelden of nooit spreken over de keerzijde van technologische “vooruitgang”. Zo gaat Generatieve Kunstmatige Intelligentie (GAI) gepaard met ongekend verbruik van energie en water ten behoeve van datacentra. Tegelijkertijd wordt doorgegaan met algoritmische kolonialisering van (bevriende) landen en volkeren: Luke Kemp doet een aantal suggesties en voorstellen hoe deze “chicken game”. gekeerd kan worden. 

Indertijd vroeg de opinieredactie van Het Financieele Dagblad mij naar aanleiding van mijn artikel over de superrijken, alsook van enkele eerdere opiniestukken op de opiniepagina had geschreven, wat nu eigenlijk de rode lijn in mijn bijdragen was. ‘De opkomst van een kleine elite van schatrijke mensen, hetgeen tot ongelijkheid en grote spanningen zal leiden,’ zei ik tot de redacteuren. Het was een opmerking die bij hen neerviel als een kanonskogel in het mulle zand; ze begrepen eenvoudigweg niet waar ik het over had. 

Fors hogere belastingen voor top

Maar dat zal inmiddels anders zijn: de sociale ongelijkheid die door snelle technologische veranderingen wordt veroorzaakt, kan niemand meer ontgaan. Zo blijkt uit een gezamenlijk onderzoek van Oxfam en Greenpeace dat 84% van de deelnemers aan een peiling vindt dat belastingheffingen op wereldniveau moeten worden bepaald. Daarbovenop vindt 80% dat zowel de superrijken als de energiebedrijven in de wereld fors zwaarder belast moeten worden, zo blijkt uit een artikel in het tijdschrift Time: The Planet Can’t Afford Billionaires.

Langzaam maar zeker neemt het bewustzijn over de ongelijkheid in rijkdom en kansen sterk toe en wordt een machtige, maar relatief kleine elite van techbedrijven in de VS geen strobreed in de weg gelegd. Zo heeft de regering-Trump recentelijk tot belastingverlagingen besloten voor de top van de samenleving - een besluit dat in slechte aarde is gevallen, zo blijkt uit peilingen van ondermeer Earth4all. 

Vooral de technologische ontwikkeling op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI), datacenters, alsook blockchain, gaat gepaard met een ongekende vraag naar water, hetgeen op enig moment de waterbehoefte van de mensheid zal ondermijnen, zoals Politico dezer dagen in een artikel waarschuwt. Het zou het moment kunnen worden dat de waarschuwingen van Peter Turchin, Luke Kemp en Ray Dalio bewaarheid worden.