Mark van Baal – als David zich bij Goliath meldt

Mark van Baal is, als oprichter van Follow This, in 2015 de strijd aangegaan met Shell. Doel is het oliebedrijf via aandeelhoudersvergaderingen aan te zetten tot meer investeringen in CO2-neutrale energiedragers. Met dit vraaggesprek starten we de serie DoenDenkers. Dat is een ode aan de mensen die tegen de stroom in veranderingen bewerkstelligen voor burger en samenleving.

‘Het eerste kantelpunt was dat ik als journalist voor de zoveelste keer de grijsgedraaide plaat van oliebedrijven aanhoorde, terwijl ik dacht: als jullie niet veranderen, dan worden jullie de Kodak van de 21^e eeuw. Ik dacht: hoe kan het nou dat die bedrijven dat zelf niet zien? Dat CO2-neutrale energie een disruptieve innovatie is die steeds goedkoper wordt, terwijl olie en gas alleen maar duurder worden en dat overheden dat op enig moment gaan verbieden. Toen dacht ik: nou oké, natuurlijk gaat Shell niet luisteren naar een onbeduidende journalist. Shell luistert naar niemand, zelf niet naar regeringen. Tja, naar wie luisteren ze dan wel?’

… Naar de aandeelhouder!

‘Precies, en wie zijn dat? Dat zijn wij met z’n allen, via onze pensioenen en onze spaargelden. Ik dacht: ik maak een rondje langs de pensioenfondsen en hou ze voor dat ik in hun jaarverslagen lees dat zij iets willen doen aan de klimaatcrisis.
“Jullie zijn aandeelhouder in fossiele bedrijven, Wat doe je daarmee?” vroeg ik ze.
Hun antwoord: “Ja, we hebben hele goede gesprekken, achter de schermen, engagement in jargon.
“En wat bereik je daar dan?”
“Ja, dat is vertrouwelijk. Maar het gaat echt de goede kant op.”
“Maar waarom laat je je stem niet horen op de aandeelhoudersvergadering. Want dat is het enige moment dat je echt je stem kan laten horen.”
“Nee, dat doen we niet”, zeiden ze, “want dat is escalatie.”

Hoe meer ik erover nadacht, hoe ik meer ik me realiseerde dat de aandeelhoudersdemocratie de enige democratie is in de vrije wereld waar stemmen escalatie wordt genoemd!’

Aandeelhoudersvergadering van Shell in 2018

En toen dacht jij: tja, dan moet ik het zelf gaan doen?

‘Precies, er moet toch iemand zijn die de aandeelhouders, en de macht die ze vertegenwoordigen, wakker gaat schudden. Maar ik realiseerde me daarbij heel snel dat als ik dit van de grond wilde krijgen, dat het op de agenda van de aandeelhoudersvergadering moet.

Ik las toen De prooi van Jeroen Smit over ABN Amro en toen werd me duidelijk dat je als kleine aandeelhouder veel invloed kon hebben als je een redelijk voorstel had. Maar om resoluties in te kunnen dienen, was het wel nodig dat je 5 miljoen aan aandeelhouderswaarde achter je moest hebben staan. Ik richtte me toen op 10 mensen met de vraag om een half miljoen Shell-aandelen te kopen. Dat durfde ik te vragen, ook al was het behoorlijk brutaal.

Zo benaderde ik Bob Crebas, die Marktplaats ooit aan eBay had verkocht. Hij is iemand met miljoenen, maar ook met idealen. Hij zei meteen “ja” op een email van mij, terwijl ik hem nooit had gezien, of gesproken. Nou, dat was voor mij echt een hele belangrijke stimulans om door te gaan.

Ik zat met kippenvel achter mijn bureau om hem een mail te sturen. Ik was door het dolle heen. Ik mailde hem: “Bob, kan ik je even bellen om te bedanken?
Zijn antwoord: “Nee, Mark, bellen past niet in mijn leven.”

Het vinden van die resterende 2,5 miljoen was lastig, waarop één van die 5 initiële medestanders zei waarom vraag je ons niet de rest aan te vullen. Toen moest ik Bob Crebas nog een mail sturen en hij zei opnieuw direct ja, per mail uiteraard. Zo ging het in het tweede jaar, in 2015. Daarna werd het met de deelnemers en de aangehouden olie-aandelen veel meer verspreid.’

 In 2015 ging je naar de aandeelhoudersvergadering van Shell?

‘Ja, ik ging toen voor de eerste keer. Ik had net een website gelanceerd en ik ging namens ongeveer 200 aandeelhouders. Dat was om meer zichtbaar te maken wat we wilden. Ik heb ook qua motivatie veel gehad aan het filmpje How to start a movement, dat ook op mijn website staat, namelijk dat als je iets wil, dan moet je meteen het toneel op en niet achter de schermen blijven.

In 2017 kwam onze eerste doorbraak. Wij vroegen in een resolutie dat Shell zijn beleid in lijn bracht met de emissie-doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs. Shell noemde dit eerder ‘onredelijk’ en een ‘fundamenteel onbegrip’. Maar we kregen 6% van de stemmen achter onze resolutie, het dubbele ten opzichte van 2016. Vooral de steun van grote institutionele beleggers en van de Kerk van Engeland was een belangrijke doorbraak.

Vervolgens, op 28 november 2017, kwam Shell met een verklaring. Het was het eerste olie- en gasbedrijf dat met betrekking tot het Akkoord van Parijs zichzelf een scope 3 doel stelde. Dat is jargon voor de emissies die vrijkomen als klanten fossiele producten verbranden, waar tot dan toe geen enkel oliebedrijf verantwoordelijkheid voor wilde nemen.’

Mijn indruk is dat Shell en andere oliebedrijven teruggekomen zijn op hun initiële toezegging en nu zeggen dat niet fossiele brandstoffen het probleem zijn, maar de emissies daarvan?

‘Inderdaad, dat is het spel dat ze nu spelen. Natuurlijk zijn emissies een probleem, maar de belangrijkste oorzaak zijn de fossiele brandstoffen. Wat je nu heel duidelijk ziet, dat is dat de jaren waarin de steun voor onze resolutie omhoogging, gingen ook de ambities van de oliebedrijven omhoog, hoewel nog volstrekt onvoldoende om de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs te halen.

We zagen vanaf het begin van de oorlog in Oekraïne, in 2022, toen er weer heel veel geld in de olie- en gas-industrie werd verdiend, dat de steun voor onze resoluties omlaagging, namelijk van 30 naar 20% en dat ook Shell zijn ambities terugschroefde. Ze hebben de oorlog in Oekraïne aangegrepen om tegengas te geven en hebben ze misleidende verklaringen uitgegeven. Ja, 2022 is echt het jaar geweest van “The empire strikes back”.’

‘Is er geen sprake van een “backlash” en zeggen Angelsaksische aandeelhouders nu niet: hou eens op met die onzin. Pomp de olie en het gas op. We moeten geld verdienen voor onze gepensioneerden. Daardoor zit jij met jouw missie nu ook in een moeilijkere positie, niet?

‘Ik denk dat het belangrijkste is dat de oliebedrijven de institutionele beleggers in een vals dilemma hebben aangepraat. Zij zeggen: je moet nu kiezen tussen korte termijn rendement en lange termijn klimaatrisico.

Koetsen op 5th Avenue, NY, 1900.

Zo hebben BlackRock en Legal & General voor de Oekraïne-oorlog, een aantal van onze resoluties gesteund, maar daar zijn ze op teruggekomen. Wij vragen alleen een verschuiving in de investeringen van fossiel naar duurzaam. Maar de sector kan het alleen vertalen als minder emissies is minder olie dus minder business. Het is een valse dilemma, want wij vragen uitsluitend meer investeringen in duurzaam. Het besluit dat je daarover vandaag neemt, krijgt pas effect over vele jaren.

Het probleem is dat als de oliebedrijven niet veranderen, dan stijgt de temperatuur op aarde tot 4 à 5 graden. Dat is onleefbaar voor de mensheid. Maar als je naar de historie kijkt, dan zijn er heel weinig voorbeelden van gevestigde bedrijven die op tijd de draai maken.

Auto’s, 5th Avenue, NY, 1913.

Dat is de normale gang van de geschiedenis. Als ze namelijk niet heel snel veranderen, dan gaan ze ook echt failliet. Maar als dat nog 30 jaar duurt, dan trekken ze de wereld mee de afgrond in.

Wat mijzelf betreft, word ik er af en toe somber van, maar daar kom ik dan weer sterker uit. Het is voor mij een extra bewijs dat het moet gebeuren. Maar ik ben natuurlijk een optimistisch mens, anders zou ik dit niet doen.

Als je eenmaal inziet dat wij een hele redelijke vraag stellen, dan ga je voorstemmen en ga je anderen overtuigen. En dat kan alleen maar groeien.’

Mark van Baal is oprichter van Follow This, een non-gouvermentele organisatie die olie- en gasbedrijven ertoe probeert te overtuigen meer in duurzame energie te investeren in plaats van door te gaan met de exploratie van fossiele brandstoffen.

Van Baal, opgeleid als ingenieur in Delft, besloot na een periode accountmanager te zijn geweest in 2006 om journalist te worden en zich te wijden aan de opwarming van de aarde. Dat gebeurde nadat hij de documentaire An Inconvenient Truth van Al Gore had gezien. In 2015 resulteerde dat in de oprichting van Follow This en startte hij zijn missie om via aandeelhouders veranderingen in het bedrijfsleven af te dwingen.