Het liberalisme en zijn schaduwzijden

Francis Fuykuama werd wereldberoemd met zijn boek The End of History and the Last Man. Daarin stelde hij dat de liberale democratie in wezen het eindpunt van de ideologische evolutie van de mensheid was. Het eerste decennium van deze eeuw maakte aan het triomfantalisme van het liberalisme een abrupt einde.

Toch springt Fukuyama opnieuw in de bres voor het liberalisme, dat inmiddels zowel door autocratische regimes als door zowel rechts als links heftig wordt bekritiseerd. Vooral links is snoeihard: het systeem dat gebaseerd is op het beginsel van gelijkheid van individuele rechten heeft grote ongelijkheid gebaard: dat is op economisch terrein, als gevolg van onder Reagan en Thatcher ingezet neoliberalisme.

Tegelijkertijd is het individualisme zo ver voortgeschreden dat de samenhang en de wederkerigheid in de samenleving ver te zoeken zijn – als gevolg daarvan, zoals Fukuyama in zijn eerder boek Identiteit beschreven heeft, is een identiteitspolitiek ontstaan op basis van religie, ras, etniciteit of gender. Als gevolg daarvan is de samenleving er een geworden van botsende deeltjes.

In dat kader verdedigt Fukuyama in zjjn jongste boek het liberalisme. Hij erkent echter wel dat structurele ongelijkheden moeten worden aangepakt en dat ook de misvatting tegen gegaan dient te worden dat het individu de enige eenheid van maatschappelijk belang is.