De leegte voorbij

We leven in een spirituele en existentiële crisis, die om een nieuw verbindend verhaal vraagt. Vanuit die overtuiging hebben Esther van Fenema en Joost Röselaers interviews gehouden met 17 denkers. Volgens hen is Nederland snel geseculariseerd, met afscheid van kerken en zuilen en van de politieke ideologieën tot gevolg. Dat heeft vrijheid opgeleverd, maar ook leegte gebracht.

Er is geen verhaal meer dat ons bindt en dat samenhang en zin biedt. De psychiater Van Fenema en de predikant Röselaers vissen in hun gesprekken mooie inzichten op, zoals deze van psychiater Dirk De Wachter: ‘Het zelf dat scharniert met het verbondene. Dat is voor mij de essentie en daaruit komt mijn cultuurkritiek voort, namelijk dat het ikkige nu erg de overhand heeft en dat het verbondene naar de achtergrond is verdwenen.’

Wetenschapper Klaas van Egmond deelt die opvatting. ‘Een oorzaak van verval is de enorme mate van eenzijdigheid. Wij zijn, voorspelbaar en begrijpelijk, in één van de uithoeken van ons mens- en wereldbeeld terecht gekomen, iets waar we altijd toe neigen. Maar deze keer is de uithoek materialisme en individualisme.’ 


Wetenschapper Beatrice de Graaf waarschuwt daarom: ‘Ik gebruik vaak het voorbeeld van een vijver on de democratische rechtsstaat te beschrijven. In die vijver zwemmen vissen en als je in het midden zwemt, dan is het water diep en is er stroming. Daardoor voelt het prettig en schoon, maar aan de randen van die vijver, daar is sprake van indroging en vervuiling. Als je daar zwemt, dan heb je dus eerder door dat er iets niet klopt en daar komen de eerste dode vissen bovendrijven. Wij, in het midden, met onze bevoorrechte sociaal-economische positie, onze gezondheid en onze plaats in het leven, kunnen makkelijker zeggen dat we niks merken. Maar je moet juist de randen opzoeken om te zien wat echt de stand van het water is.’

In de epiloog van het boek komen de auteurs tot de conclusie dat niemand van de geïnterviewden terug wil in de tijd, maar dat er grote behoefte is aan verbinding, vooral op lokaal niveau en dat er behoefte is aan breed geïnteresseerde mensen met visie en spiritualiteit.

Beluister de podcast met Joost Röselaers en Esther van Fenema