Boze boeren en burgers

Een betere timing dan die van geograaf Ewald Engelen is nauwelijks denkbaar. Hij publiceerde aan de vooravond van de parlements- verkiezingen een autopsie van ons huidige tijdperk: boze burgers en boeren die de Randstedelijke elite, onder wie bestuurders, politici en journalisten, hekelen om de gebrekkige interesse in hun zorgen en problemen. Vooral minister-president Mark Rutte moet het ontgelden.

Engelen: ‘Rutte was de grootmeester van het positiespel, waar de hedendaagse politiek uit bestond. Dat spel gaat niet over visie of strategie, maar over tactiek en beeldvorming. Hoe de volgende crisis te overwinnen? Hoe de volgende verkiezingen te winnen? Hoe de volgende politieke gebeurtenis naar je hand te zetten? Hoe politieke verantwoordelijkheid voor de onvermijdelijke brokstukken te ontlopen? Hoe de schuld af te schuiven? Hoe politieke tegenstanders uit te schakelen?’

Het is Rutte in de 13 jaar van zijn politieke bewind allemaal gelukt, maar de prijs van dat grootmeesterschap is immens, zo werd bij de jongste parlementsverkiezingen duidelijk: een massale maatschappelijke en politieke tegenbeweging die is ontstaan dankzij woede en achterdocht van burgers en boeren.

De technocratische weg waarvoor de regeringscoalities onder premier Rutte hebben gekozen is volgens Engelen niet meer dan een doodlopende weg. “Het is genoeg”, zo klinkt het protest. “En politici die niet willen luisteren, moeten maar voelen!” schrijft Engelen – en zo geschiedde. In het voorjaar van 2023 ging de gunst van kiezers bij de provinciale verkiezingen naar BBB, een half jaar later verschoof het politieke landschap ten gunste van de PVV van Geert Wilders.

Hoe nu verder, vraagt Engelen zich af. Hij bepleit reparatie van de publieke sector, het aanpakken van de politieke macht van het grootkapitaal en stoppen met gedragscontroles. Ga daarentegen met burgers in gesprek, sloop het “autoritaire karakter” van de overheid. ‘En stop met de politiek van paranoia en omarm een politiek van hoop. Dat begint met eerherstel voor politieke verbeelding. En de moed je niet te laten inperken door handelsverdragen, EU, euro, zelfbenoemde experts of grootschalige chantage.’