Wordt 2023 het jaar dat de dollar valt?

In het kort:

• China daagt de VS uit als alternatieve hegemonie van de wereld
• Het strijdperk is de dollar als wereldwijde reservemunt
• Veel landen steunen China: ze vinden dat de VS met dubbele maten meet

Wordt 2023 dan het jaar dat de al langdurig aangekondigde “val van de dollar” bewaarheid wordt? Zoltan Pozsar, die leiding geeft aan de onderzoeksafdeling van Credit Suisse, meent dat de geboorte van het alternatief, de petroyuan, inderdaad op handen is. 

Volgen Pozsar ‘wil China de regels van de wereldwijde energiemarkt wijzigen’, in een poging om tot een “de-dollarisatie” van de wereldeconomie te komen. Zo is China als één van de BRIC-landen al druk bezig om een alternatief voor de naoorlogse wereldwijde reservemunt – zijnde de dollar – op te zetten.

Directe aanleiding zijn de Amerikaanse sancties, die de Verenigde Staten aan Rusland oplegden na de inval in 2022 in Oekraïne. Zo werd Rusland de toegang tot het internationale betalingssysteem Swift ontzegd en zijn de buitenlandse deviezenreserves bevroren. Die sancties maakten veel landen buiten de Westerse wereld wantrouwend  en bereid mee te werken aan een nieuwe, door China geïnitieerde multipolaire wereldorde.

“A change we haven’t seen in 100 years”

Als we de Chinese president Xi Jinping mogen geloven dan is “a change we haven’t seen in 100 years” aanstaande. Hij zei dat bij zijn bezoek vorige week aan Moskou. Daar voegde zijn Russische ambtgenoot Poetin eraan toe dat hij niet alleen voor zijn levering van gas en olie in Chinese yuan wil worden betaald, maar ook voor zijn handel met Azië, Afrika en Latijns-Amerika.

Het lonken naar Afrika deed Poetin enkele maanden geleden al, toen hij zei dat het Westen veel van zijn rijkdom dankt aan het roven van de Afrikaanse grondstoffen. Bij een recent bezoek van meerdere Afrikaanse leiders aan Moskou deed de Russische president daar nog een schepje bovenop: “I want to emphasize that our country has always given and will continue to give priority to cooperation with African states. Our country is determined to continue building a full strategic partnership with our African friends, and we are ready to shape the global agenda together.”

China is tegenwoordig de grootste olie-importeur ter wereld en neemt in dat licht ook een steeds grotere omvang olie en gas af uit Iran, Venezuela, delen van Afrika en Rusland en betaalt deze in Chinese munt.  Daarbij is bepaald dat deze landen hun in China gekochte producten en diensten op hun beurt ook betalen in yuan. In december heeft de Chinese president Xi Jinping daar ook over gesproken met de leiders van Saudi-Arabië en de overige Golflanden.

Daar is weliswaar een principe-afspraak over gemaakt, maar het is de vraag of de vader niet de wens van de Chinese gedachte is: de Amerikaanse Greenback is nog altijd veruit de belangrijkste reservemunt ter wereld met een aandeel van 60 procent. Weliswaar was dat in 2001 nog 72 procent, maar zet daar de Chinese yuan tegenover. Deze is goed voor niet meer dan 2,8 procent van de totale  wereldwijde valutareserves.

Dollar vs yuan als reservemunt

Tegelijkertijd zijn de Saudi’s weliswaar een draai naar het Oosten aan het maken, maar ze zijn vooralsnog sceptisch of het realistisch is dat dagelijks miljoenen vaten olie in yuans verrekend kunnen worden in plaats van dollars. De yuan is op dit moment namelijk nog niet converteerbaar, zoals de dollar dat wel is. Voorts moet de prijs nog dagelijks vastgesteld worden en is de munt regelmatig doelwit van interventie en kapitaalcontrole door de Chinese autoriteiten.

Maar China denkt dat de tijd in zijn voordeel speelt. Zo heeft president  Xi Jinping gezegd dat hij de komende vijf jaar een brede energie-samenwerking met de Golfstaten wil opzetten  en dat gezamenlijke exploratie en productie in de Zuid-Chinese zee denkbaar is. Investeringen en leveranties worden dan in renminbi (zijnde de valuta) betaald, via de Shanghai Petroleum en Gas Beurs, vanaf 2025. Volgens Pozsar van Credit Suisse zijn Rusland, Iran en Venezuela, die al medewerking hebben toegezegd, goed voor 40 procent van de oliereserves  van de Opec, terwijl de overige 40 procent voor rekening komt van de Golfstaten.

Discutabel voorbeeld: “Belt and Road”

Het is de verleidingskunst die ook is toegepast bij het Chinese initiatief “Belt and Road”. Daarin legde China op grote schaal infrastructuur aan in landen van de vroegere Chinese Zijderoute in ruil voor invloed en leningen. Maar die expansie heeft zijn prijs, zo blijkt uit een recent gepubliceerde studie. Daaruit blijkt dat China op grote schaal reddingsleningen en  schuldafschrijvingen heeft moeten geven als gevolg van door schandalen geteisterde projecten en beschuldigingen van corruptie.

Uit deze dinsdag gepubliceerde studie blijkt dat China tussen 2019 en eind 2021 voor 104 miljard dollar aan reddingsleningen heeft verstrekt aan ontwikkelingslanden waar het mee samenwerkt. Het bedrag voor deze jaren is bijna even groot als de reddingsleningen van het land in de voorgaande twee decennia.

De studie van onderzoekers van AidData, de Wereldbank, de Harvard Kennedy School en het Kiel Institute for the World Economy is de eerste poging om de totale Chinese reddingsleningen wereldwijd vast te stellen. Tussen 2000 en eind 2021 ondernam China 128 reddingsoperaties in 22 debiteurlanden ter waarde van in totaal 240 miljard dollar. Het maakt duidelijk dat de Chinese wereldwijde expansie niet zonder risico is.

Strijd om de rol van hegemonie

De strijd om de positie van hegemonie in de wereld is dan ook nog lang niet ten einde. Dat geldt ook voor de vraag of de dollar de reservemunt van de wereld kan blijven – een vraag die ook op zijn plaats is, gelet op de historisch hoge staatsschulden in de VS en de tanende buitenlandse interesse voor nieuw uitgegeven schuldpapier.

Veel landen en centrale banken nemen alvast een voorschot op de afkalvende (monetaire) macht van de VS en breiden hun goudreserves uit voor het geval de dollar valt. Dat doen vooral opkomende landen, die willen diversificeren van de dominante dollar. “De dag dat de dollar valt”, zoals de titel luidde van een in 2007 gepubliceerd boek van belegger Willem Middelkoop, is nog niet daar, maar de opmaat naar een multipolaire wereldorde – zoals China, Rusland en andere BRIC-landen voorstaan -, is wel een stap dichterbij gekomen nu de Verenigde Staten en China steeds openlijker en vastbeslotener strijden om de rol van hegemonie in de wereld.

Dit artikel is op 30 maart verschenen op de website investmentofficer.nl