Afbeelding
Internationale Hof van Justitie in Den Haag. Foto: ICJ.
Ruimteschip Aarde krijgt morele en juridische steun van Hof
Landen moeten het klimaat beschermen om burgers een schone en duurzame leefomgeving te garanderen. Als ze dat niet doen, begaan ze een onrechtmatige daad, stelt het Internationaal Gerechtshof in een historische uitspraak.
Het fors beschadigde ruimteschip Aarde, met zijn aangeslagen ruim 8 miljard-koppige bemanning, krijgt met dit vonnis belangrijke juridische en morele steun. Het International Court of Justice (ICJ) stelde gisteren dat alle landen in de wereld wettelijk verplicht zijn tot het nemen van klimaatactie. Aanleiding was een vraag van de Verenigde Naties, namelijk wat zijn de wettelijke verplichtingen van landen onder het internationale recht?
Herstelbetalingen
De vijftien rechters van het Hof, komende uit alle delen van de wereld, inclusief uit het thans recalcitrante N-Amerika, namen unaniem hun historische besluit: landen die gebukt gaan onder klimaatverandering kunnen andere landen aanklagen die hiervoor verantwoordelijk (zouden) zijn en niet tot actie zijn overgegaan. Als ze bij voorbeeld gebrekkig optreden tegen de uitstoot van broeikasgassen, begaan ze mogelijk een onrechtmatige daad en kunnen ze worden verplicht tot herstelbetalingen.
ICJ stelt dat een schone en duurzame leefomgeving een mensenrecht is. Als landen niet optreden tegen klimaatverandering dan brengen zij die omgeving in gevaar. Weliswaar is het advies van ICJ niet-bindend, maar de snoeiharde vaststellingen over de juridische verantwoordelijkheid voor klimaatverandering zijn baanbrekend. De meeste VN-lidstaten zien dit advies dan ook als richtinggevend. Het moedigt feitelijk toekomstige klimaatzaken aan.
Laura Burgers, klimaatjurist van de Universiteit van Amsterdam, zegt: ‘De boodschap van het Hof is: ongeacht of je nou klimaatverdragen hebt getekend, je moet wat doen tegen klimaatverandering.’ ICJ zegt dat de klimaatverplichtingen niet alleen voortkomen uit mensenrechtenverdragen en klimaatverdragen, maar ook uit het internationaal gewoonterecht. ‘Dat is heel belangrijk, want als je geen partij bent bij bijvoorbeeld het Akkoord van Parijs, zoals de VS, dan ben je nog steeds eraan gehouden dat je het jouwe moet doen om klimaatverandering te voorkomen,’ zegt ze tegenover NOS.
Voortrekkersrol voor EU-landen
Het Hof stelde verder vast dat de klimaatdoelen van landen die het Akkoord van Parijs hebben ondertekend steeds weer van het hoogst mogelijke ambitieniveau moeten zijn. Geïndustrialiseerde landen, waaronder die van de EU, hebben de verplichting om een voortrekkersrol op zich te nemen.
In lijn met IPCC, het klimaatpanel van de VN, stelt ICJ dat klimaatverandering “een urgente en existentiële dreiging” zijn. En dat ze hand moeten houden aan hun ambitieuze klimaatdoelen.
Interessant aan het vonnis is dat staten intergenerationele verplichtingen hebben, maar ook dat zijn verantwoordelijk zijn “if it fails to take necessary regulatory and legislative measures to limit the quantity of emissions caused by private actors under its jurisdiction.”
De zaak is een initiatief van de laag gelegen kleine eilandstaat Vanuatu (zie kaart NOS). Het wordt beschouwd als de grootste klimaatzaak ooit. Meer dan 130 landen steunden het verzoek aan ICJ.
Andrew Griffith, mede-oprichter van Carbon Accounting Alliance, schrijft in een analyse op Linkedin: “Reading through the 40-page summary of the 140-page judgement, my mind is genuinely being blown by the significance of this moment.”