Niet alleen de burger zoekt naar een nieuw narratief, AI ook

Waarom doen conservatieve politici in landen zoals de Verenigde Staten, Brazilië, Polen en India zo hun best om de instituties van democratieën te vernietigen? Die vraag stelt schrijver en spreker Yuval Harari zich in een interview met de Amerikaanse geopolitieke strateeg Ian Bremmer. 

Het zijn radicale revoluties waar conservatieven zich van oudsher tegen verzetten. Neem de bestorming van de Bastille door het Franse volk in de 18e eeuw. De conservatieven waren daar op tegen. Het is zelfvernietiging, zeiden ze. Maar nu zie je wereldwijd dat dergelijke radicale revoluties juist door conservatieven worden aangemoedigd. Ze doen dat met een revolutionair narratief. Daarin zeggen ze dat de instituties van het land niet meer werken, dat ze vernietigd moeten worden en dat het weer vanaf “scratch” opgebouwd moet worden, zegt Harari in zijn gesprek met Bremmer. 

Het radicale narratief van de conservatieven

Vroeger conserveerden de conservatieven de instituties, nu vallen ze deze aan met een narratief dat we nooit eerder van hen gehoord hebben. De progressieven verdedigen nu de instituties - dat is een omkering van jewelste, oordeelt Harari. 

Hij antwoordt bevestigend op een opmerking van Bremmer dat het nu zo loopt omdat de globalisering ten koste is gegaan van de arbeiders- en de middenklasse. Door dit narratief van falende instituties te vertellen - in plaats van ze te verbeteren - weten ze deze sociale klassen als aanhang naar zich toe te trekken. 

In hetzelfde interview snijdt Harari (foto) nog twee andere hoogst actuele thema’s aan: de invasie van Rusland in Oekraïne en het grote gevaar dat kunstmatige intelligentie op termijn het narratief gaat overnemen van de mensheid. 

Poetin bedreigt met invasie de wereldorde 

De aanval van de Russische president Poetin op Oekraïne kan, als hij slaagt in zijn missie, het einde betekenen van de wereldorde zoals we die sinds de

Tweede Wereldoorlog kennen, oordeelt Harari. Wat Poetin doet, is imperialisme à la het Romeinse- of het Ottomaanse Rijk: een land binnenvallen en veroveren. ‘Als je dat accepteert, dan betekent dat het einde van de wereldorde. Dan gaan de defensiebegrotingen hard omhoog, gaan meer landen militaire allianties aan en zullen we veel meer oorlogen krijgen.’ Bovendien zal het ten koste kunnen gaan van bij voorbeeld uitgaven ten behoeve van sociale zekerheid. 

Harari vraagt zich tegen die achtergrond af of we al niet in een Derde Wereldoorlog zijn beland, zoals Pippa Malmgren oordeelt. Het begin van de Tweede Wereldoorlog weten we nog wel, zegt hij. Dat was 1 september 1939 toen Duitsland Polen binnenviel. Maar of we inmiddels in een Derde Wereldoorlog zijn, zullen we pas achteraf weten.

De auteur van de wereldwijde bestseller Sapiens zegt dat er in beginsel voor elk probleem een oplossing is - ook voor - bij voorbeeld - het Israëlisch-Palestijnse conflict. Het is gewoon een kwestie van motivatie. Maar nu kan binnen tien jaar een nieuw, misschien niet meer oplosbaar gevaar opspelen: de overname van het narratief door kunstmatige intelligentie (AI). 

Ook AI zoekt naar een eigen narratief 

‘We verliezen als mensheid aan macht. AI zal met zelflerende machines leren en beslissen. Sociale media doen dat met hun algoritmen al. De uitdaging is dat tech-bedrijven hebben geleerd hoe ze de aandacht van mensen (met gebruik maken van psychologie en neurowetenschappen) kunnen trekken en vasthouden. De volgende fase zal zijn om intimiteit tussen bot en mens te verwezenlijken. 

AI leert hoe ze ons moeten raken. Praten kan AI - of een bot - op enig moment beter dan een gemiddelde mens. Ze wordt nooit boos, of saai. Ze zal 100 procent op jou gericht zijn. Harari spreekt van een wapen van „mass destruction”. Het zal het maatschappelijk vertrouwen volgens hem kunnen vernietigen. 

Deze ontwikkeling zal zo “sophisticated” zijn, dat de democratie onhoudbaar wordt, stelt Harari. Maar, voegt hij eraan toe, zelfs dictators hebben een probleem. De belangrijkste angst en uitdaging van een dictator is de vraag hoe controleer ik mijn onderdanen? Maar bots laten zich niet controleren. Je kunt ze naar een strafkamp sturen, maar dat verandert niks. 

Volgens Harari is dat ook de verklaring waarom de Chinese overheid kunstmatige intelligentie (in eigen land) aan zulke scherpe regels bindt. 

Overigens heeft het Europese Parlement vandaag de AI Act goedgekeurd, die voor fors aangescherpte wet- en regelgeving in de EU zorgt. 

Bekijk hier het interview van Ian Bremmer met Yuval Harari