“Life changing event” - richtlijn CSDDD - breekt in de knop

Het werd betiteld als “a life changing event”: de invoering van de zogenoemde Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD), die bedrijven zou dwingen transparant te zijn over hun beield ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Deze EU-wet was op een haar na een feit, maar op het laatste moment haakten de grote EU-landen af. 

De tegenvaller voor de voorstanders kondigde zich twee weken geleden al aan, toen Duitsland bekend maakte dat het zich zou onthouden van stemming. Dat verraste vriend en vijand, want er was al besloten tot een voorlopig akkoord tussen de Europese Raad en het Europees Parlement. 

Buitensporige bureaucratie 

De oppositie binnen de Duitse regeringscoalitie kwam van de liberale FDP. Zij stelde dat het akkoord het bedrijfsleven zou belasten met buitensporige bureaucratie. Daarnaast werd het in de richtlijn opgenomen aansprakelijkheidsregime niet geaccepteerd. 

Ook andere landen hadden twijfels. Daarop werd de stemming verschoven naar deze week en werd duidelijk dat niet alleen Duitsland, maar ook Frankrijk, Italië, Finland en Oostenrijk het voorstel afwezen. Daarmee werd de gekwalificeerde meerderheid niet gehaald (55% van de lidstaten die 65% EU-inwoners vertegenwoordigen). 

In het comité van de permanente vertegenwoordigers (genaamd COREPER II) werd een compromistekst voor de CSDDD besproken. Frankrijk stelde voor om de scope van de richtlijn te veranderen, ondanks het eerder bereikte principe-akkoord tussen Raad en Parlement. Frankrijk wilde de werknemersdrempel die in het voorstel zat verhogen van 500 naar 5.000 werknemers. Daarmee zou de scope worden gereduceerd met ongeveer 80%. Daarvoor kreeg CSDDD niet voldoende steun in de Raad.

Wet richt zich op productieketen

Het is de vraag hoe het nu verder moet voor wat consultant Jenny Elissen eerder in een podcast met Op zoek naar het nieuwe verhaal een “gamechanger” noemde. Er komen namelijk Europese verkiezingen in juni aan. Dat betekent dat er binnen 14 dagen overeenstemming bereikt zou moeten worden over een nieuwe tekst door zowel de Raad (lidstaten) als het Parlement. Mocht dat niet lukken - er daar ziet het naar uit - dan loopt de CSDDD veel vertraging op. In dat geval moet namelijk opnieuw onderhandeld worden over de wetgevingstekst.

De EU-wet heeft betrekking op de productieketen en is erop gericht om grote bedrijven aansprakelijk te stellen als ze profiteren van bijvoorbeeld kinderarbeid of dwangarbeid buiten de EU. Grotere bedrijven moeten ook een plan opstellen om ervoor te zorgen dat hun bedrijfsmodel en hun strategie verenigbaar zijn met de naleving van de klimaatdoelstellingen van Parijs om de opwarming van de aarde te beperken.

‘Schokkend’ en ‘ronduit schandalig’

Lara Wolters (foto), lid van het Europees Parlement en rapporteur voor de CSDDD, zei bij de persconferentie dat zij de uitkomst van de discussie in de Raad „schokkend” vond en riep de voorzitter van de Raad op om met een oplossing te komen. 

David Ollivier de Leth van het MVO Platform viel Wolters bij. Hij stelde dat ‘de gang van zaken in Brussel ronduit schandalig is’. Hij zei het ongehoord te vinden dat na het in december 2023 bereikte politieke akkoord deze wet op het laatste moment alsnog door EU-landen wordt geblokkeerd. ‘Het is nu zaak dat de EU-leiders zo snel mogelijk een akkoord bereiken en de wetgeving aannemen.’ 

‘De EU-leiders laten hiermee miljoenen werkenden, boeren en gemeenschappen die te kampen hebben met bijvoorbeeld onderbetaling, dwangarbeid en milieuvervuiling in de steek’, zei De Leth.

Ook de vakbeweging FNV vindt de uitkomst ‘enorm teleurstellend’. Petra Bolster-Damen, internationaal secretaris van de FNV, stelde dat ’bedrijven niet langer moeten kunnen wegkijken van de uitbuiting, dwangarbeid, vakbondsonderdrukking of milieuschade die plaatsvindt bij hun zakenrelaties en dieper in de keten. Regeringen houden vandaag een hand boven het hoofd van bedrijven die winst willen maken over de rug van mens en milieu. Zonder wetgeving blijft het bij vrijblijvend aanmodderen en greenwashing.’

CSDDD beschermt mensenrechten

Internationale richtlijnen zoals de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights en de OECD Guidelines on Responsible Business Conduct benadrukken het belang van respect voor het milieu en de mensenrechten door bedrijven. Maar deze richtlijnen zijn niet bindend en veel bedrijven gaan er te vrijblijvend mee om. 

Volgens de Europese Commissie controleert slechts 37% van de ondervraagde bedrijven of mensenrechten en milieu worden gerespecteerd. Slechts 16% doet dit voor de gehele toeleveringsketen. De CSDDD is een voorstel om dit probleem aan te pakken en bedrijven te verplichten hun bedrijfsvoering duurzamer te maken.

De CSDDD legt een aantal verplichtingen op aan de bedrijven op wie de wet van toepassing zou zijn. Ze moeten een beleid opstellen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen, de negatieve effecten op mens en milieu identificeren en voorkomen, en een klachtenprocedure instellen. Bovendien moeten ze aantonen dat hun bedrijfsmodel en strategie in lijn zijn met een duurzame economie en het beperken van de opwarming van de aarde tot 1.5 °C, in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs.

De CSDDD is in de basis van toepassing op bedrijven in de EU met meer dan 500 werknemers en een wereldwijde omzet van meer dan 150 miljoen euro.