Klimaat: Implosie systeem is ‘niet meer’ dan een hypothese

De extreme branden in Californië bevestigen veel mensen in de overtuiging dat een ineenstorting van de samenleving onvermijdelijk is. Maar onderzoek maakt duidelijk dat ‘collapse’ vooralsnog niet meer is dan een hypothese. 

Wetenschappers spelen een centrale rol in het vraagstuk of we met de klimaat- en ecologische crisis op weg zijn naar een implosie van het wereldwijde systeem of dat een transformatie (nog) mogelijk is. 

In de studie Climate futures: Scientists’ discourses on collapse versus transformation zijn 27 wetenschappers uit 11 landen geinterviewd. Zij komen in het tijdschrift British Journal of Social Psychology tot drie uiteenlopende toekomstvisies. 

Dat is de inschatting dat een implosie onvermijdelijk is, mede omdat we te laat zijn om de ineenstorting nog tegen te gaan. Andere wetenschappers nemen het standpunt in dat de toekomst er somber uitziet, maar dat we het tij nog kunnen keren met collectieve actie. De derde visie die wordt ingenomen is dat de toekomst openligt en we voldoende transformatief vermogen hebben om de grote ecologische uitdagingen en problemen op te lossen. 

Uit de studie komt naar voren dat een implosie van het systeem beslist geen vaststaand feit is, maar hooguit een hypothese, een mogelijkheid. Door wetenschappers wordt deze mogelijkheid op een uiteenlopende wijze geïnterpreteerd: van hoogst waarschijnlijk tot onwaarschijnlijk. Een implosie is ‘een multi-interpretabel begrip, omgeven door substantiële onzekerheden,’ stelt transitiedeskundige Jan Rotmans in een commentaar op het onderzoek. 

Doemdenken is verlammend

Hoewel in (sociale) media breed wordt uitgemeten dat een ineenstorting van het systeem onvermijdelijk is, wordt dat door wetenschappelijk onderzoek betwist. Het is een mogelijkheid, maar uiteindelijk ook niet meer dan dat. Er zijn zoveel onzekerheden in het spel, dat het niet meer isdan één van de mogelijke toekomstscenario’s. 

Rotmans stelt dat hij ‘niet van de collapse school is. Het werkt ook verlammend en leidt niet tot de collectieve actie die nodig is om echt te veranderen. Als transities lukken, is het vanuit hoop, verlangen en positieve krachten, niet vanuit doemdenken, cynisme en negativisme.’

In kringen van wetenschappers wordt gesproken van drie mogelijke frames: fixed futures, delayed futures en transformable futures. In het onderzoek Climate futures wordt daar door wetenschappers met uiteenlopende visies en professionele achtergronden op gereageerd.