Hoe VS en Rusland opnieuw Europa opdelen

Is de bijeenkomst vandaag, 18 februari, in Saoedi-Arabië tussen de VS en Rusland een Jalta 2.0? Is het een opdeling van Oekraïne, zoals Europa in 1945 ‘verdeeld’ werd tussen de twee overwinnaars van WO II? De buit die mogelijk verdeeld wordt is die tussen politieke macht enerzijds (Rusland) en toegang tot kritieke grondstoffen anderzijds (VS), die van vitaal belang zijn nu een nieuwe industriële revolutie in de maak is. 

Het Salomonsoordeel dat in Riyad over Oekraïne wordt geveld onderstreept het fundamentele belang van dit land in de nieuwe wereldorde. Het land is niet alleen rijk aan essentiële grondstoffen, maar het ligt bovendien op een kruispunt tussen Oost-Europa en Centraal-Azië. De Amerikaanse hoogleraar Zbigniew Brzezinski - voormalig nationaal veiligheidsadviseur van president Carter - schreef in 1997 in zijn formidabele boek „The Grand Chessboard” dat het voortbestaan van de Amerikaanse hegemonie in dit deel van de wereld wordt bepaald.

Dat is een overtuiging die in (geo-)politieke kringen lange tijd onderschreven is. Zo tracht president Poetin het Sovjet-Rijk te herstellen en doet China zijn best om van Centraal-Azië een economisch achterland te maken, middels de nieuwe Zijderoute. De Verenigde Staten hebben afgelopen jaren van hun kant geprobeerd om Oekraïne bij de NAVO te krijgen, indachtig de analyse van Brzezinski uit 1997 dat het land samen met Frankrijk, Duitsland en Polen de veiligheidsas van Europa vormt. Dat plan is nu van tafel, omdat de VS onder president Trump een andere, tegengestelde ambitie heeft geformuleerd: Make America Great Again. 

Daarvoor heeft de VS - dat al de grootste energieproducent ter wereld is - enerzijds strategische grondstoffen nodig en anderzijds hoge tariefmuren om het enorme handelstekort met de rest van de wereld tegen te gaan. Het toverwoord in het Witte Huis heet „reshoring”: Amerikaanse bedrijven terughalen naar de VS en buitenlandse partijen tot een keuze dwingen: de wortel of de stok - subsidies voor als je productie naar de VS verplaatst, hoge handelstarieven als je producten naar de VS vanuit je stamland blijft uitvoeren. 

Klaarblijkelijk gelooft de regering-Trump niet meer in de analyse van Brzezinski, waarop afgelopen jaren het beleid jegens Oekraïne en Rusland is gevoerd. De VS willen niet langer de lasten, maar alleen de lusten van Oekraïne, zijnde de zeldzame grondstoffen. Voor Europa voelt de gewijzigde Amerikaanse strategie als een dolkstoot die diep in het borstbeen is gestoken. 

Plots is van gemeenschappelijke waarden geen sprake meer. De Amerikanen staan met hun rug naar Europa en kijken over de Stille Oceaan vooral naar dat andere land op de wereldkaart: China. Dat land maakt ook aanspraak op de positie van hegemonie van de 21e eeuw. Daarvoor heeft het al een stip op de horizon gezet: 2048, het jaar dat de Volksrepubliek 100 jaar bestaat. Kortom: Countdown!