Afbeelding
Fearless Girl, geplaatst in 2017 in New York.
Donald Trump zet de bijl aan de wortel van het kapitalisme
Een president die verdacht wordt van marktmanipulatie door op zijn sociale media platform Truth Social te schrijven dat “This is a great time to buy!!! DJT”. Het brengt Karl Marx terug in herinnering. Hij waarschuwde zo’n 150 jaar geleden al dat het kapitalisme zichzelf zal vernietigen.
De post van president Donald Trump werd, afgelopen week, vier uur later gevolgd door de mededeling dat de Amerikaanse regering een pauze van 90 dagen zou nemen voor de invoering van haar hoge importtarieven. Het zou een dag worden waarin de S&P 500 maar liefst 9,5% zou stijgen. Daarmee won de belangrijkste Amerikaanse koersindex maar liefst 4.000 miljard dollar aan waarde. Daarmee werd 70 procent van de koersverliezen van de vier voorgaande dagen goed gemaakt.
Explosieve toename call-opties
Verdenkingen doen in Washington en in New York de ronde dat Trump zijn financiers achter de schermen, zoals de techmiljardairs, vooraf zou hebben geïnformeerd. Zo zou enkele minuten voor Trump’s aangekondigde pauze van opgelegde import-tarieven door een aantal niet-nader genoemde optiehandelaren call-opties zijn geplaatst, die hen zeer forse winsten hebben opgeleverd.
Gevraagd naar de manipulatie van de markten onthield president Trump zich van commentaar. Ook woordvoerders van het Witte Huis wilden er geen inhoudelijke reactie op geven. Democraten in het Congres hebben om nader onderzoek gevraagd, maar de kans daarop lijkt niet groot: in beide kamers van het Congres hebben de Republikeinen de meerderheid in handen. De voormalige minister van Financiën en president van de Amerikaanse centrale bank (Fed), de democraat Jannet Yellen, sprak van “the worst self-inflicted wound”.
Zo is het politieke spel dat president Trump rond de importtarieven speelt een bijzonder gevaarlijk spel. Het is er één die behalve met grote maatschappelijke onrust, ook gepaard gaat met veel onzekerheid op de financiële markten. In de Verenigde Staten zijn veel burgers voor een goed en waardevast pensioen afhankelijk van hun beleggingen. Maar als Trump zijn manipulatieve spel met het vertrouwen van consumenten of producenten blijft spelen, dan behoort een wereldwijde recessie en zelfs een depressie tot de mogelijkheden.
Karl Marx: het kapitalisme vernietigt zichzelf
Als de verdenking juist is dat de regering-Trump willens en wetens de markten heeft gemanipuleerd, dan is het hoed om de invloedrijke denker Karl Marx - grondlegger van het socialisme en het communisme - in herinnering te roepen. Hij stelde 150 jaar geleden dat het kapitalisme zichzelf uiteindelijk zou vernietigen. Dat komt, zei Marx, omdat de heersende klasse steeds meer mensen exploiteert, totdat iedereen – behalve de elite zelf – tot de bedelstaf worden veroordeeld. Marx waarschuwde dat het egoïsme en de gerichtheid op het eigenbelang tot diepe crises en tot vernietiging van het algemeen belang zal leiden.
Nouriel Roubini, een in de Verenigde Staten woonachtige econoom, die de kredietcrisis van 2008-2009 vroegtijdig voorspelde, is het met Karl Marx eens. Hij stelde in september 2011 dat de markteconomie gedijt bij voldoende werkgelegenheid, zodat mensen voldoende inkomen hebben voor hun levensonderhoud. Maar door het aandeelhoudersdenken is er sprake van een aanhoudende redistributie van inkomen uit arbeid naar inkomen uit kapitaal.
Zo heeft inmiddels in de Verenigde Staten de top-1 procent meer dan 40 procent van het bruto binnenlands vermogen in handen. ‘Er komt een moment dat het kapitalisme zichzelf vernietigt,’ waarschuwt Roubini in navolging van Marx.
‘Labor costs are someone else’s income’
‘You cannot not keep on shifting income from labor to capital. That is what has happened. We thought the markets worked. But they are nog working. The individual can not be rational. The firm, to survive and thrive, can push labor costs more and more down, but labor costs are someone else’s income and consumption. That’s why it is a self-destruction process.’
Nouriel Roubini heeft in 2022 zijn boek Megathreats: the Ten Trends that Imperil Our Future, and How to Survive Them gepubliceerd. Daarin stelt hij dat het kapitalisme meerdere crises riskeert, zoals een economische, een (geo)politieke en een klimaatcrisis. Roubini denkt dat aanzienlijke instabiliteit het gevolg ervan zal zijn. In 2023 pleitte hij voor een nieuw groeimodel, weg van overconsumptie en contraproductieve beleggingen en investeringen. Hij pleitte voor een focus op hernieuwbare energie. Daarmee kan volgens hem tot duurzame groei te komen.
Ondertussen heeft de regering-Trump zijn narratief niet op de orde. De ene minister zegt dat het een onderhandelingsstrategie is en de ander roept dat het uiting is van een lange termijnbeleid. Als gevolg van Trump’s gezwabber krijgt hij de markten niet meer zo gemakkelijk in beweging als in het begin. Beleggers hebben zelfs een kapitaalvlucht ingezet en stoten zowel het Amerikaanse schuldpapier als de dollarreserves af.