Afbeelding
Het Binnenhof, Den Haag.
De chaos van een bijna vastgelopen systeem is een feit
Een kwart van de grote bedrijven denkt eraan uit Nederland te vertrekken of zijn activiteiten te verplaatsen. Dat blijkt uit een enquête onder ruim 1600 bedrijven die werkgeversorganisatie VNO-NCW en MKB Nederland deze week hebben gepubliceerd.
Een kwart van de ondernemers geeft aan de komende twaalf maanden niet te investeren in Nederland. Vooral grotere bedrijven met meer dan 250 medewerkers overwegen steeds vaker te vertrekken of een deel van hun activiteiten naar het buitenland te verplaatsen. Vorig jaar gold dat nog voor 13% van de ondervraagde bedrijven. Inmiddels is het percentage bijna verdubbeld tot 24%.
De peiling naar het ondernemingsklimaat bevestigt eerdere noodsignalen van werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland. Ondernemers klagen vooral over de opeenstapeling van lastenverzwaringen, toenemende regeldruk en een grillig overheidsbeleid. Hierdoor verliest Nederland aan aantrekkelijkheid voor bedrijven. Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW, waarschuwde afgelopen zomer al dat het vestigingsklimaat in een “vrije val” is beland.
Politieke instabiliteit
Een andere zorg van ondernemend Nederland is de politieke instabiliteit. Zo is er drie maanden na de parlementsverkiezingen nog geen zicht op een nieuw kabinet. Van de ondervraagden is maar liefst 82% ontevreden over de betrouwbaarheid en de stabiliteit van politiek en bestuur. Vorig jaar stond dit cijfer nog op 66%. Ongeveer 60% van de bedrijven, die aan de peiling van VNO/NCW mee deed, zegt er niet gerust op te zijn op dat de verkiezingsuitslag leidt tot een werkbaar en stabiel kabinet.
Ondernemers zijn verder bezorgd over toenemende spanningen in de Nederlandse samenleving, maar ook over internationale conflicten. Ruim 70% ziet de polarisatie in de Nederlandse maatschappij als een bedreiging voor het ondernemingsklimaat. Daarnaast maakt meer dan 60% zich zorgen over de oorlogen in Gaza en in de Oekraïne en de gevolgen daarvan voor de eigen onderneming.
De uitkomsten van de peiling passen overigens ook in de wijze waarop transities werken. Ze gaan gepaard met het vastlopen van systemen, omdat het klassieke antwoord van optimalisatie is uitgewerkt. Het instituut DRIFT, geleid door o.a. Derk Loorbach en Jan Rotmans van de Erasmus University, voorspellen deze ontwikkeling al jaren. Rotmans schreef er een boek over: Omarm de chaos.
Loorbach zei in een eerdere podcast in het kader van onze serie “Op zoek naar het nieuwe verhaal” dat we die transitie niet willen, omdat we uit evenwicht raken of de controle verliezen. Maar tegelijkertijd willen we naar een duurzame samenleving en economie bewegen, zodat de chaos in het proces van de transitie ook onvermijdelijk is, aldus Loorbach.
