CO2-handel: Aalmoes voor de armen, aflaat voor de rijken

In het kort:

• Om de klimaatcrisis aan te pakken moet de Co2-uitstoot gereduceerd worden.
• Het voorstel tot een handel in uitstootrechten tussen burgers is een slecht idee.
• Er is maar één zuivere oplossing: de vervuiler betaalt – dat zijn vooral de rijken.

Het valt niet meer te loochenen: de overgang van het ene naar het andere tijdvak legt de zenuwen van de wereldbevolking bloot. Logisch, want er staat veel op het spel. Bij voorbeeld wie de rekening van de aanpak van de klimaatproblemen gaat betalen. Dat zijn in eerste instantie, vanzelfsprekend, de ontwikkelde landen die voor de opwarming van de aarde ook in overwegende mate verantwoordelijk zijn.

Bij het Klimaatakkoord van Parijs zijn die toezeggingen feitelijk ook door de wereldgemeenschap gedaan, maar beginselverklaringen ondertekenen en boter bij de vis doen dat zijn twee totaal verschillende uitdagingen. Dat geldt zeker voor de democratische landen in West-Europa waar bedrijfsleven en non-gouvermentele organisaties met alle middelen zowel op nationaal- als op Europees niveau voor hun eigenbelang strijden.

Maar dat aanhoudende gekrakeel in de achterafkamertjes van de Global Village kunnen we ons helemaal niet veroorloven. Met ieder verstreken jaar loopt de temperatuur in ruimteschip Aarde op en wordt de prijs voor bestrijding van de klimaatveranderingen en de schade voor wereldeconomie en burgers groter. Tijd voor actie, moet Barbara Baarsma hebben gedacht. De hoogleraar toegepaste economie, wiens intelligentie, ondernemerszin en onverschrokkenheid een voorbeeld voor velen kan zijn, zocht de arena van de publieke opinie op. Dat deed ze met een nieuw boek Groene groei en met inhoudelijke bijdragen in landelijke media.

‘Door vergroening kan je bijverdienen’

Baarsma stelt daarin de introductie voor van een carbon wallet. Dat zijn uitstootrechten in de strijd tegen de opwarming van de aarde die huishoudens jaarlijks zouden moeten krijgen en die je via blockchain kunt bij- of verkopen. ‘Die koop je bij voorbeeld van iemand die niet gaat vliegen, of daar geen geld voor heeft, en dan verkoop je die carbon-rechten aan een ander. Mensen met een smalle portemonnee kunnen zo bijverdienen aan de vergroening’, zei Baarsma bij BNR Nieuwsradio. Door de vergroening terug te geven aan huishoudens, wordt het een win-win situatie, voegde ze eraan toe.

Het voorstel, dat sterke gelijkenis vertoont met de bestaande handel in CO2-uitstootrechten die al enige jaren tussen landen bestaat, schoot compleet in het verkeerde keelgat. Baarsma werd op sociale media gekielhaald. Experts spraken er schande van: Lucas Bergkamp, specialist Europese wetgeving, zette het voorstel weg als ‘een direct gevaar voor onze vrijheid en democratie’, en hoogleraar technologie, David Smeulders zei dat de ‘rijken zo de problemen kunnen afwentelen op de armen’.

Inderdaad, haar voorstel liet zich moeiteloos framen tot de afdronk van ‘een aalmoes voor de armen en een aflaat voor de rijken’. Hoe explosief haar voorstel wel niet kan zijn, bewijst het feit dat Maarten Luther in 1517 alleen al vanwege het kunnen kopen van aflaten (waarmee je kwijtschelding voor God van straffen voor zonden kreeg) de strijd aanging met de Katholieke Kerk. Hij deed dat met het ophangen van 95 stellingen aan de deur van de Slotkerk in Witttenberg. Het bleek het startschot te zijn voor de Reformatie, die niet alleen de Kerk zou scheuren, maar bovendien gepaard zou gaan met meer dan 120 jaar van godsdienstoorlogen in Europa.

Teveel petten op

Baarsma’s voorstel – dat inmiddels vergezeld gaat van de disclaimer van niet meer dan een ‘gedachtenexperiment’ – viel mede zo slecht omdat onduidelijk was in welke hoedanigheid zij nu eigenlijk sprak. Zelf zei ze dat te doen in haar rol van hoogleraar, maar dat voordeel van de twijfel kreeg ze niet. Vreemd is dat ook niet als je tevens directeur van de Rabo Carbon Bank bent en in het verleden ook zou hebben meegewerkt aan het verkiezingsprogramma van D66. Last but not least is zij gelieerd aan het World Economic Forum, dat met zijn pleidooi voor een Great Reset op sociale media wordt beschimpt als zijnde de brainport van de wereldwijde bestuurselite om democratie en burgerrechten buitenspel te zetten. WEF, zo wil het (voor)oordeel, wil zo een succesvolle transitie naar een nieuw tijdvak bewerkstelligen.

Op een hoog abstractieniveau, of beter gezegd als een experiment waarin je noodzakelijke innovatieve gedachten de vrije loop kunt laten, zijn de voorstellen van Baarsma als startpunt nog best wel te verdedigen. Alleen niet als de lusten en de lasten zo oneerlijk worden verdeeld. Immers, de rijkste 1 procent van de wereldbevolking, zijnde 70 miljoen mensen, stoot twee keer zoveel Co2 uit als de armste helft van de wereld, zijnde 3,5 miljard mensen. Dat bleek eind vorig jaar uit een studie van het Institute for European Environmental Policy (IEEP) en het Stockholm Environment Institute (SEI). De onderzoekers spraken daarbij de verwachting uit dat bij ongewijzigd beleid het aandeel van de rijksten op aarde in de wereldwijde Co2-uitstoot in 2030 zelfs negen keer meer zal zijn dan wat nodig is om de klimaatdoelen van Parijs te halen.

Een elite moet het goede voorbeeld geven

Het vermogen van (beleids)economen als Barbara Baarsma om op een hoog abstractieniveau te zoeken naar antwoorden op een crisis is zowel een zegen als een vloek. Woorden en (denk)beelden worden namelijk op een goudschaaltje gewogen, zeker nu wantrouwen bij veel mensen de grondhouding is. Zo is het ook onverstandig als men zich er ongegeneerd op laat voorstaan dat ‘men tot de elite behoort’, zoals Baarsma’s vakgenoot Sandra Phlippen, hoofdeconoom van ABN Amro, in het VPRO-programma Zomergasten deed. Daarmee schep je afstand en wantrouwen.

Een elite moet leiden door te dienen, dat wil zeggen zij moet leiden door het goede voorbeeld te geven. Concreet betekent dat dat de Co2-uitstoot die met vliegen, superjachten varen en vlees eten per huishouden beprijsd moet worden. Niks handel in eigentijdse aflaten. Gewoon het eerlijke adagium toepassen van ‘de vervuiler betaalt’. Dat is de klare wijn die je bij een laatste avondmaal behoort te schenken.

Schilderij: Hulpbehoevend gezin. Schilder: Aldolphe Bouguereau.