Blijf positief, ook al is het een jaar van de afrekening

Een president die Russische roulette speelt, dat is een moment om op je qui-vive te zijn. Temeer daar die president een Fransman is. Emmanuel Macron gebruikte recent zijn prerogatief om parlementsverkiezingen uit te schrijven. Vandaag is de eerste ronde, volgende week de tweede ronde. De peilingen voorspellen dat het een schot is, dat in het gezicht van Macron zal ontploffen. Maar hij is niet de enige leider die de stemming onder het volk niet meer aanvoelt.

Macron heeft in aanloop naar deze verkiezingen gezegd dat er een ‘burgeroorlog dreigt als de radicale partijen winnen’. Hij doelde daarbij op mogelijke winst voor het radicaal-linkse front La France Insoumise (LFI) of het radicaal-rechtse Rassemblement Nationale (RN). Beide partijen hebben een stevige voorsprong opgebouwd tegenover de partij van Macron, Renaissance.

Het linkse LFI wil de door Macron verhoogde pensioenleeftijd weer verlagen, salarissen koppelen aan inflatie(correctie) en een zeer forse vermogensbelasting aan de rijken opleggen. Het radicaal-rechtse RN, van Marine Le Pen, wil vergaande veranderingen op migratiegebied, in het onderwijs en wil de dubbele nationaliteit aanpakken. Beide partijen maken zich schuldig aan uitsluiting, aldus Macron, en voeden daarmee verdeeldheid die zelfs tot een burgeroorlog kan leiden.

Van regeringspluche naar oppositiebank

Een nederlaag zit ook in het vat voor Rishi Sunak, de partijleider van de Conservatieven en de huidige premier van Groot-Brittannië. Hij vroeg in mei om ontbinding van het parlement en schreef parlementsverkiezingen uit, die komende donderdag 4 juli zullen plaatsvinden. Wat nagenoeg zeker is, dat is dat Sunak verhuist naar de oppositiebanken.

En dan hebben we nog president Joe Biden. Zijn optreden in een, afgelopen donderdag, door CNN georganiseerd debat met ex-president Trump was zo slecht en onsamenhangend, dat eensklaps natie en (zijn) partij beseffen dat er een tijd is van komen en gaan.

De 81-jarige Biden bedoelt het waarschijnlijk goed: persoonlijke verantwoordelijkheid nemen door zich kandidaat te stellen met het doel om te voorkomen dat zijn tegenstrever Trump (78) aan de macht komt om de democratie te ontmantelen. Maar in een groot en talentvol land als de VS, moeten toch voldoende talentvolle, gekwalificeerde mensen zijn om die rol op zich te nemen. Zowel Biden als Trump is het land onwaardig dat claimt de leider van de vrije wereld te zijn.

Chaos in onvermijdelijk 

Wie de zittende macht ook vertegenwoordigt, de constante is dat het electoraat er van af wil. Het tijdperk van wat de één optimaliseren noemt en de ander pappen en nathouden is voorbij. De uitkomst is waarschijnlijk in eerste instantie dat kiezers terug willen naar het veilige, geidealiseerde verleden. Maar één of twee regeerperioden verder zal het electoraat inzien dat die weg doodloopt. Het zal zich dan openstellen voor nieuwe zienswijzen en nieuwe wegen - het is de spreekwoordelijke chaos die aan echte transformatie voorafgaat. 

Die chaos en die verwarring zijn onvermijdelijk, omdat we (nog) niet in staat zijn tot anders denken en anders kijken. Daar heb je leiders voor nodig, mensen die ons durven voor te gaan in een reis met onbekende bestemming. En die reis verloopt veel voorspoediger dan we denken, zo hield transitiedeskundige Jan Rotmans onze deze week weer voor: de energietransitie verkeert wereldwijd namelijk in een versnellingsfase: zon- en windenergie zijn de goedkoopste en snelst groeiende energiebronnen van dit moment. 

Wereldwijd wordt de capaciteit van zonne- en windenergie de komende 5 jaar verdubbeld. In 2000 formuleerde Nederland een doelstelling voor 2050, zijnde 50% minder CO2-uitstoot, maar dat doel halen we al in 2030. De wereldwijde groene motor van die energietransitie is nota bene China. Dat land zal in 2030 2,5 keer zoveel energiecapaciteit hebben als nu en het zegt in 2050 CO2-neutraal te zijn. En om dat veel landen in het Westen - in de eerste plaats de VS - het Chinese leiderschap vrezen zal dat ook de transitie in het Westen bespoedigen. 

Kortom, bij alle ogenschijnlijke chaos en gebrek aan leiderschap gebeurt er veel: steeds meer mensen eisen de verduurzaming en de transitie naar circulariteit en burgerschap op. 

Geluk als morele plicht 

De uitdaging is om in deze fase als burger positief te blijven. Dat is zelfs een heuse persoonlijke opdracht, zoals Nobelprijswinnaar Albert Camus ons heeft meegegeven. De tijd, schreef de Franse schrijver, kent geen goede of een verkeerde kant. Er wordt alleen gewonnen of verloren op de kleinst en meest persoonlijke schaal. Dat verlangt een absolute aanwezigheid (in of) met je eigen leven, geworteld in het geloof dat echte vrijgevigheid ten opzichte van de toekomst ligt in het geven van alles aan het heden. Aan die opdracht kan iedereen voldoen, zoals kunst een vorm van verzet kan zijn, geluk wordt beschouwd als onze morele plicht en kracht een maatstaf is om moeilijke tijden te doorstaan.

In zekere zin zijn we dan ook gevangene van onze eigen tijd en onze, zelf opgelegde beperking van het perspectief. De partij van Marine le Pen (RN) verzet zich fel tegen (im)migratie, maar op het belangrijkste plein van Tours, zagen we afgelopen dagen hoe divers - én harmonisch - de Franse jeugd (foto) tegenwoordig wel niet is: het is. “een probleem” dat in de generaties van de toekomst al lang niet meer bestaat.