Achter de tarieven gaat strijd om 's werelds hegemonie schuil

Het doel was om met importtarieven de VS weer groot en rijk te maken, maar inmiddels doemt een nieuwe werkelijkheid op: het land is doelwit van stijgende rente en een dalende munt - een levensgevaarlijke cocktail voor wie een torenhoge staatsschuld heeft. 

‘Iedereen kust mijn kont,’ zegt president Trump. ‘Alsjeblieft meneer, geeft me een deal!’ Trump stelt dat ten minste 70 landen zich hebben gemeld om met de Amerikaanse regering te onderhandelen over de door de Verenigde Staten voorgenomen tariefverhogingen op buitenlandse import. De regering schortte de tarieven op voor 90 dagen met het doel om met andere landen in onderhandeling te gaan. Ondertussen maken de VS een hele andere realiteit mee: een heuse kapitaalvlucht. 

De regel is dat als een land importtarieven oplegt dat de munt dan sterker wordt. Dat was het geval toen Trump in zijn eerste ambtstermijn (2016- 2020) dergelijke maatregelen aan China oplegde. Nu gaat het echter anders. Investeerders stappen uit Amerikaanse activa, zoals aandelen en schuldpapier en kopen met de opbrengsten in dollars er euro’s, yen, goud en andere activa voor terug. 

Dat brengt de Amerikaanse economie in een kwetsbare positie. Voorbeeld daarvan is een dalende dollar en stijgende rentes op Amerikaans schuldpapier. Die combinatie is levensgevaarlijk voor een land waar de staatsschuld 36.000 miljard dollar hoog is en jaarlijks gigantische renteverplichtingen aan investeerders moeten worden betaald. Een combinatie van een stijgende schuld en een dalende munt kan desastreus uitpakken. 

‘Make America Great Again’, luidde de verkiezingsleuze van Donald Trump. Hij won er de verkiezingen mee, maar de realiteit anno 2025 is veel complexer dan het op het eerste gezicht leek te zijn. De Verenigde Staten zetten al langere tijd in op zogenoemde „reshoring”: het (terug)halen van industriële bedrijven en kennis naar het land. Verhoging van tariefmaatregelen is daar één van de maatregelen bij. 

De Amerikaanse Achilleshiel

Probleem is echter dat Amerikaanse techbedrijven zwaar in de problemen komen als de importheffingen zouden worden doorgezet: het zou producten zoals smartphones van Apple fors duurder maken. De Amerikaanse regering kondigde dit weekend dan ook aan dat smartphones chips, computers en routers worden vrijgesteld van de Amerikaanse importheffingen. Zo is de heffing van 125 procent op dergelijke Chinese importproducten inmiddels al weer van de baan. Punt is namelijk dat de Amerikaanse techbedrijven, die Trump notabene bij zijn verkiezingszege hebben geholpen, niet zonder Chinese import maken.

Achter het gekrakeel rond de importtarieven speelt de echte strijd: wie wordt de hegemonie van de 21e eeuw? De twee landen die daarover met elkaar in de ring staan, zijn de Verenigde Staten en China. Het ene land veroverde die positie van hegemonie met het einde van de Tweede Wereldoorlog, het andere land is een groot deel van de wereldgeschiedenis het ‘rijk van het midden’ geweest en ambieert een terugkeer naar die positie. 

Groeiend verzet van de BRICS

China weet zich in zijn ambities gesteund door een gelegenheidscoalitie van landen, die zich om allerlei redenen door de VS en het Westen tekort gedaan voelen of zich niet meer in de Westerse waarden herkennen. Deze landen hebben zich verenigd in de BRICS-coalitie en zoekt naar een alternatief voor de dollar, maar ook voor een door het Westen opgericht internationaal betalingssysteem SWIFT. Dat is de oprichting van BRICS Pay, een alternatief voor SWIFT. Dit systeem vindt geen steun meer in grote delen van de wereld, omdat het Westen Russische tegoeden bevroor toen het land in februari 2022 buurland Oekraïne binnenviel. 

De strijd om de vraag wie deze eeuw de hegemonie van de wereld zal zijn - de Verenigde Staten of China - is de rode draad die op dit moment door de wereldwijde conflicten loopt. China wil uiterlijk in 2048 die hegemonie in de wereld zijn - dat is het jaar dat het land het 100-jarige bestaan van de Volksrepubliek China wil vieren. 

Een groot voordeel dat China in die strijd met de Verenigde Staten en het Westen heeft, dat is dat die laatste twee sterk hebben geprofiteerd van de industriële revolutie van eind 19e eeuw en proberen alles bij het oude te houden. Neem bijvoorbeeld de halfhartige wijze waarop het Westen overstapt naar een Co2-neutrale wereld. China daarentegen zet vol in op die nieuwe wereld. Het is bezig marktleider te worden op terreinen als zonne- en windenergie, batterijen, elektrische auto’s, robotisering en AI. In combinatie met grondstoffenrijke landen die bij de BRICS-coalitie zijn aangesloten is dat voor het Westen een rivaal die je nog niet één dag kan onderschatten. 

Zero-sum game

Conclusie: De eerste 100 dagen van het presidentschap van Donald Trump zijn voorbij. Het ging vooral over hogere importtarieven. Maar dat zal slechts een voetnoot in de geschiedenisboeken zijn. Waar het echt om gaat is de vraag wie de hegemonie van de 21e eeuw zal zijn. Is dat de VS of wordt het China? De voortekenen beloven niet veel goeds: schulden bedreigen de monetaire en economische wereldorde; de binnenlandse politieke orde destabiliseert door ongelijkheid en brede maatschappelijke teleurstelling en de naoorlogse ordening evolueert van globalisering naar een zero-sum game.