We leven in een spirituele en existentiële crisis, die om een nieuw verbindend verhaal vraagt. Vanuit die overtuiging hebben Esther van Fenema en Joost Röselaers interviews gehouden met 17 denkers. Wat is het verhaal dat ons na de leegte verbindt?
Volgens het tweetal is Nederland snel geseculariseerd, met tot gevolg afscheid van kerken en zuilen en van de grote politieke ideologieën. Dat heeft ongekende vrijheid opgeleverd, maar ook leegte gebracht, stelt het tweetal.
Er is geen verhaal meer dat ons bindt en dat samenhang en zin biedt. Van Fenema en Röselaers spraken op hun zoektocht naar het nieuwe verhaal met geëngageerde denkers. Het boek De leegte voorbij wordt vandaag te doop gehouden. Aanleiding om enkele opvallende uitspraken van de geïnterviewden te citeren:
Dirk De Wachter (psychiater): ‘Het zelf dat scharniert met het verbondene. Dat is voor mij de essentie en daaruit komt mijn cultuurkritiek voort, namelijk dat het ikkige nu erg de overhand heeft en dat het verbondene naar de achtergrond is verdwenen.’
Stephan Sanders (journalist): In het hart van de democratie bestaat geen gedeeld verhaal. ‘Ik denk dat er vooral procedures moeten zijn, regels en wetten. Dat klinkt kil, maar op het moment dat die kringen steeds groter worden, moet je overschakelen op procedures, omgangsvormen, spelregels en afspraken die je met elkaar maakt. Het oude idee van de Griekse democratie was een beperkt aantal mannen die bij elkaar zaten en besloten. Van een redelijk groot land zoals Nederland red je het daar niet meer mee.’
Beatrice de Graaf (wetenschapper): ‘Ik gebruik vaak het voorbeeld van een vijver on de democratische rechtsstaat te beschrijven. In die vijver zwemmen vissen en als je in het midden zwemt, dan is het water diep en is er stroming. Daardoor voelt het prettig en schoon, maar aan de randen van die vijver, daar is sprake van indroging en vervuiling. Als je daar zwemt, dan heb je dus eerder door dat er iets niet klopt en daar komen de eerste dode vissen bovendrijven. Wij, in het midden, met onze bevoorrechte sociaal-economische positie, onze gezondheid en onze plaats in het leven, kunnen makkelijker zeggen dat we niks merken. Maar je moet juist de randen opzoeken om te zien wat echt de stand van het water is.’
Hans Schnitzler (filosoof): ‘Hannah Arendt heeft veel nagedacht over het principe van handelen. Door het handelen, dus door iets te doen, laat je jezelf zien. Elke handeling draagt volgens haar een tweede geboorte in zich, het vermogen om telkens een nieuw begin te kunnen maken. Het is die openheid naar de toekomst, waardoor er telkens weer een belofte in de lucht hangt als we handelen.’
Danielle Braun (antropoloog): ‘Door sociale media en door onze geglobaliseerde wereld ontdekken we opeens dat we verschillende verhalen hebben. Dat was vroeger ook zo: het verhaal in Friesland was anders dan het verhaal in Limburg of Amsterdam-Zuid. Maar daar kwam je minder makkelijk achter omdat je elkaar minder ontmoette. Gek genoeg hebben we dus te maken met een soort paradox: juist omdat we elkaar meer zijn gaan tegenkomen zijn we beter gaan beseffen dat we geen gedeeld verhaal hebben.’
Jan Terlouw (schrijver): ‘Geef kinderen taken. Laat ze merken dat ze dingen kunnen doen die helpend zijn. Schakel ze bijvoorbeeld bij vluchtelingenwerk.’
In de epiloog van het boek komen van Fenema en Röselaers tot de conclusie dat niemand van de geïnterviewden terug wil in de tijd, maar dat er grote behoefte is aan verbinding, vooral op lokaal niveau en dat er ook behoefte is aan breed geïnteresseerde mensen met visie en spiritualiteit.
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe analyses en opiniestukken, podcasts, boekentips en nieuws schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
