Het kapitalisme dat decennialang gericht was op de productie van goederen is niet meer. Daarvoor in de plaats is een kapitalisme ontstaan dat gericht is op het modificeren van ons gedrag.
Dat stelt Yanis Varoufakis, voormalig minister van Financiën van Griekenland en besteller auteur, in zijn jongste boek Technofeudalism, what Killed Capitalism. Varoufakis betitelt deze nieuwe vorm van kapitalisme als “cloud kapitalisme”.
Internetgebruiker is een pachter geworden
Volgens Varoufakis keert het heden terug naar het verleden. Dat gebeurt door introductie en gebruik te maken van de cloud. Dat betekent dat alles wordt opgeslagen in een geheugenruimte die eigendom is van een datacenter – denk aan Amazon, Microsoft, Apple. Het gevolg ervan is dat je gaat betalen voor toegang en gebruikmaking van die opslagruimte. Dat is volgens Varoufakis te vergelijken met het verleden van de 18e eeuw. Toen werden boeren toegang tot de gemene gronden ontzegd en gingen ze grond gingen pachten van de landeigenaren.
Varoufakis stelt dat “cloud capital” heeft kunnen ontstaan door een combinatie van privatisering van het internet en monetair beleid door centrale banken na de Grote Financiële Crisis van 2008. Zij drukten op grote schaal geld om de kwetsbare markten en economieën te ondersteunen. Tech-ondernemers als Jeff Bezos (Amazon), Elon Musk (Tesla etc) en anderen gebruikten dat ‘gratis geld’ om te investeren, ondermeer in internet- en cloud-diensten.
Gedragsmodificatie
Het resultaat is techno-feodalisme en wat Varoufakis “cloudalists” noemt: dat zijn bovengenoemde mensen die platforms hebben opgezet waar burgers en bedrijven zelf input (en dus waarde) aan toevoegen. En vervolgens betalen zij voor gebruikmaking van die cloud platforms, met vormen van pacht, zijnde een maandelijks factuur, beschikbaarstelling van allerhande persoonlijke data en een psychologische röntgenfoto waarmee de techno-miljardairs adverteerders in staat stellen om op maat gemaakte commercials op te dienen aan individuele gebruikers. Het geheel resulteert in de heilige graal van ons tijd: gedragsmodificatie, zegt de auteur.
Varoufakis stelt in zijn boek dat deze vorm van feodalisme betekent dat big tech in samenwerking met Wall Street je identiteit heeft overgenomen en dat je voor gebruikmaking van je eigen (digitale) identiteit zelfs moet betalen. Een nieuwe stap in die ontwikkeling zou kunnen zijn dat het papiergeld wordt vervangen door digitaal geld. Voor burgers en bedrijven betekent dat dat zij een digitale bankrekening openen bij centrale banken. De ECB werkt daar al concreet aan.
Privatisering van internet
De voormalige Griekse minister van Financiën en wetenschapper in de speltheorie verwijt de (Amerikaanse) overheid dat zij weliswaar het internet hebben ontwikkeld, maar dat zij het uiteindelijk hebben ‘weggegeven’ aan de private sector. Eén van de gevolgen van die privatisering is geweest dat steeds meer kennis bij overheden is weggelekt naar zowel techbedrijven als consultants. Zo is de overheid gaandeweg een subcontractor van deze partijen geworden, die zowel de platforms als de kennis ervan hebben. Daarmee zijn zij feitelijk het systeem zelf geworden.
Dit nieuwe feodalisme komt óók tot uitdrukking in het feit dat werknemers bij platforms als Amazon nagenoeg geen rechten hebben, veelal zelfstandig werken binnen deze platform-economie en daar lage vergoedingen voor krijgen.
Daarnaast stelt Varoufakis met verontwaardiging vast dat de tech-miljardairs geen belasting betalen. ‘Het is onmogelijk een staatsmacht te creëren die deze platforms of leidinggevenden controleert, want zij zijn het systeem.’ De Griek voegt eraan toe: ‘om ze te verslaan, moeten we ze het cloud-kapitaal ontnemen of zwaar belasten.’
The system is your identity
Het idee dat individuele burgers uit de cloud-platforms zouden kunnen stappen is volgens Varoufakis een misvatting. ‘Je kunt je noch als samenleving, noch als individu, aan die platforms onttrekken.’ Want “Opt-out is no solution, because the system is your identity”, besluit Yanis Varoufakis bij een toelichting op zijn boek.
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe analyses en opiniestukken, podcasts, boekentips en nieuws schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
