De zorgen om klimaat en leefomgeving dwingen Nederland, juist als welvarende en innoverende economie, om te helpen het verschil te maken als het gaat om de overstap naar nieuwe technologie. Want daar zal de oplossing vandaan moeten komen.
Dat is de aanbeveling die Pieter Hasekamp, directeur van het Centraal Planbureau, heeft gedaan in de zesde EW Economie-lezing die hij dit jaar voor zijn rekening nam. Hasekamp erkende dat we ons op met het oog op klimaat en leefomgeving op een onhoudbaar pad bevinden. De huidige koers leidt namelijk tot uitputting van grondstoffen, aantasting van biodiversiteit en klimaatverandering.
‘Dan kun je net zo goed de democratie afschaffen’
‘Ik hoop dat niemand in deze zaal daaraan nog twijfelt. Maar wat kunnen we eraan doen? Ik kom de afgelopen tijd steeds vaker twee redeneringen tegen. De eerste redenering ontkent het klimaatprobleem niet, maar stelt dat wat wij doen toch geen verschil maakt. Waarom zou Nederland moeten stoppen met fossiele brandstoffen terwijl China kolencentrales blijft bouwen? Maar dan kun je net zo goed zeggen dat je de democratie kunt afschaffen omdat een individuele stem toch nooit het verschil maakt. Dat verschil maken we samen.’
‘De andere redenering stelt juist dat de oplossing niet moet komen van nieuwe technologie en groene groei, maar van krimp’, vervolgde Hasekamp. ‘Volgens deze degrowth-beweging moet het huidige economische systeem, gericht op consumptie- en productiegroei, plaatsmaken voor een wereld waarin de nadruk ligt op duurzaamheid, niet-materiële waarden en een eerlijke verdeling van welvaart. Het klinkt lekker huiselijk en sympathiek. Maar het is een slecht idee, omdat het ingaat tegen de fundamentele behoefte van de mens om het eigen bestaan te verbeteren en zelf keuzes te maken.’
‘Het is een soort van kaboutersocialisme’
De CPB-directeur voegde eraan toe dat de ‘van boven opgelegde krimp al gauw leidt tot een soort kaboutersocialisme, waarin een autoritaire overheid gaat voorschrijven welke auto je wel, en welke je niet mag rijden. Of meer vanuit mezelf geredeneerd: welke ingrediënten je wel en welke je niet meer mag gebruiken in de keuken. Goed, wat dan wel?
Gelukkig hebben we inmiddels heldere doelstellingen geformuleerd op
klimaatbeleid, dus wat vooral nodig is, is een overheid die daarop consistent stuurt. Door een combinatie van regelgeving, van CO2- beprijzing en door het faciliteren van infrastructuur en innovatie. Daarbij moeten we accepteren dat niet ieder bedrijf de overgang naar die emissiearme economie zal kunnen maken. En dat is ook niet erg. Ook dat zou de overheid moeten durven zeggen. Want dat sommige bedrijven het niet redden is van alle tijden.’
Hasekamp vindt dat die dynamiek goed is voor de economie, en de bron van onze welvaart. Uit onderzoek van het CPB blijkt dat tussen 2000 en 2019 klimaatbeleid de winstgevendheid van bedrijven niet heeft aangetast en ook niet heeft geleid tot verplaatsingen naar het buitenland. Je moet als overheid daarom ook durven te normeren en te beprijzen. Door maatschappelijk ongewenst gedrag duurder te maken.’
Lees hier de volledige tekst van de EW-lezing van Jos Hasekamp van het CPB: Van investeren en verdelen komt de winst
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe analyses en opiniestukken, podcasts boekentips en nieuws schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief
