Het huidige financiële systeem, met een focus op groei en rendement, is onhoudbaar. Dat is één van de inzichten die naar voren zijn gekomen tijdens gesprekken tussen vertegenwoordigers van de financiële sector.
In een vijftal bijeenkomsten hebben banken, asset managers, pensioenfondsen en de toezichthouders AFM en DNB gesproken over de vraag hoe de financiële sector “het vliegwiel van de groene transitie” kan worden. Resultaat van die gesprekken is dat er harde noten werden gekraakt. Dat is te lezen in het verslag Waarde voor geld waarvan het Sustainable Finance Lab en Drift for Transition de opstellers zijn.
Systeem kent vier kernproblemen
In hun besprekingen kwamen de deelnemers tot het inzicht dat het huidige financiële systeem vier kernproblemen kent: focus op groei en rendement als belangrijkste voorwaarde voor een positieve businesscase; analyse en beleid gebaseerd op gebeurtenissen die achter ons liggen; het in stand houden van vermogensongelijkheid en, als vierde, de verkokering en specialisatie in organisaties.
Vooral dat eerste kernprobleem – focus op groei en rendement – is een hoogst actuele. Al geruime tijd voeren economen en uitgesproken vertegenwoordigers van de sector wereldwijd discussie over groene- versus postgroei. Het Sustainable Finance Lab velt in zijn verslag het Salomonsoordeel: ‘vanuit transitieperspectief is alleen maar economische groei op grond van het bestaande energie- en grondstof-intensieve model onmogelijk, omdat de planeet grenzen heeft die we nu al overschreden hebben’.
‘Focus op economische groei te eenzijdig’
In het reflectieverslag wordt eraan toegevoegd dat ‘vooruitgang in termen van economische groei veel te eenzijdig is, omdat deze de planetaire grenzen en sociale gevolgen niet meeweegt. Uiteindelijk gaat het om lange termijn houdbare waardecreatie’. Zo komen de opstellers van het document Waarde voor geld tot de conclusie dat ‘de sector zowel bron van waardevernietiging en waarde-extractie als bron van waardecreatie is. Idealiter komen we tot een model dat dat eerste afremt/bestraft en dat het tweede beloont’.
Want doordat de ‘rendementseisen en verwachtingen in het financiële systeem vaak veruit het rendement overstijgen dat de natuur oplevert, heeft de enorme ecologische en sociale schuld kunnen ontstaan’.
Uit de transitiegesprekken die de deelnemers hebben gevoerd, zijn drie elementen als vertrekpunt geïdentificeerd: maatschappelijke, lange termijn waardecreatie; een breed begrip van risico en transformatieve samenwerking.
Gebrek aan visie en alternatieven
Volgens de opstellers is de urgentie voor verandering groot en neemt de maatschappelijke onvrede toe. Toch lijkt een concreet handelingsperspectief te ontbreken. Politiek en samenleving worstelen door een gebrek aan visie en concrete alternatieven. Mede hierdoor komt een steeds somberder toekomstbeeld naderbij. Tegelijkertijd, zo schrijven de opstellers van Waarde voor geld, neemt het besef van urgentie toe.
De deelnemers aan de gesprekken stellen zichzelf de vraag: ‘wat als we vanuit de geformuleerde principes en vertrouwen in het momentum voorbij de disruptie kijken? Wat zouden we dan op systeemniveau anders doen?’ Verwezen wordt in dat verband naar concepten als de donuteconomie, circulaire economie en brede welvaart.
Sociaal- voor financieel rendement
Voor het financiële systeem betekent dat dat ecologisch en sociaal rendement zwaarder moeten wegen dan financieel rendement. Het gevolg zal zijn dat we van groeidwang naar een begrensd en waarde financierend systeem moeten evolueren, zo luidt één van de conclusies uit het verslag. Dit zal op termijn vanzelf tot een ‘duurzame economie’ leiden.
Het document Waarde voor geld bevat niet zozeer de consensus als wel de gedachten, reflecties en inzichten van de ongeveer 20 deelnemers die aan de transitiegesprekken hebben deelgenomen. Centraal daarin stond de vraag welke bijdrage het financiële systeem aan maatschappelijke transities kan geven.
Behalve marktpartijen en toezichthouders waren ook enkele ministeries als ‘waarnemer’ bij de gesprekken aanwezig.
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe analyses en opiniestukken, podcasts, boekentips en nieuws schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
