Het aantal klimaatgerelateerde rechtszaken tegen regeringen en bedrijven neemt explosief toe. De afgelopen vijf jaar zijn bijna 2.200 van dergelijke rechtszaken aangespannen.
Dat is te lezen in een rapport van het VN-milieuprogramma (UNEP) en de Columbia Universiteit in New York, die lopende klimaatzaken bijhoudt in een wereldwijde database.
‘We zien een enorme toename in het aantal rechtszaken’, zegt Maria Antonia Tigre tegenover persbureau Reuters. De senior fellow in wereldwijde klimaatrechtszaken aan het Columbia Sabin Center stelt dat het aantal rechtszaken dat per jaar wordt aangespannen de afgelopen vijf jaar is verdubbeld.
De Verenigde Staten domineren met meer dan 1.500 zaken, maar ook in andere landen is sprake van een toename. Ongeveer 17 procent van de zaken werd volgens het rapport ingediend in ontwikkelingslanden, zoals Brazilië en Indonesië.
In augustus kwam daar een belangrijke
Historisch: veroordeling Shell
Burgers spreken regeringen en bedrijven erop aan dat zij te weinig doen om de uitstoot van broeikasgassen te beteugelen. Een historisch voorbeeld daarvan is de uitspraak in 2021, toen een Nederlandse rechtbank Shell verplichtte om zijn kooldioxide-uitstoot tegen 2030 met 45 procent te verminderen ten opzichte van het niveau van 2019.
Ook kreeg een zaak van duizenden oudere Zwitserse vrouwen aandacht, die een zaak aanspanden bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Zij stelden dat hun mensenrechten werden geschonden door de “jammerlijk ontoereikende” klimaatinspanningen van hun regering. Ook is toenemend sprake van rechtszaken die door jonge klimaatactivisten worden aangespannen, ondermeer namens kinderen, tieners en jongvolwassenen.
Het VN-rapport verscheen terwijl een team van internationale onderzoekers meldde dat de door de mens veroorzaakte klimaatverandering de oorzaak is van de levensbedreigende hittegolven in de VS en Europa. In de VS zijn meer dan 2.000 records voor hoge temperaturen gebroken. Naar verwachting wordt juli de warmste maand ooit door wetenschappers gemeten.
Rechterlijke uitspraak in VS: staat verzuimt
In augustus kwam daar een belangrijke rechterlijke uitspraak bij: rechter Kathy Seeley van de U.S. District Court deed uitspraak in een in 2020 door jonge inwoners van Montana aanhangig gemaakte zaak tegen de staat. Rechter Seeley stelde de eisers in het gelijk.
Ze zei dat de aanklagers in ‘het verleden en ook nu nog letsel hebben ondervonden als gevolg van het verzuim van de staat om rekening te houden met broeikasgasemissies en klimaatverandering, waaronder letsel aan hun lichamelijke en geestelijke gezondheid, huizen en eigendommen, recreatieve, spirituele en esthetische belangen, tribale en culturele tradities, economische zekerheid en geluk’.
Ze stelde vast dat hun ‘verwondingen steeds ernstiger en onomkeerbaarder zullen worden als er geen wetenschappelijk onderbouwde acties worden ondernomen om de klimaatverandering aan te pakken.’
De zaak was in maart 2020 door het non-profit advocatenkantoor Our Children’s Trust aangespannen namens zestien jonge inwoners van Montana, met als argument dat de steun van de staat voor kolen, olie en gas hun grondwettelijke rechten schond, omdat het de vervuiling veroorzaakte die de klimaatverandering voedt en hen zo beroofde van hun recht op een gezond milieu. Ze wezen op een wet in Montana die de staat en zijn vertegenwoordigers verbiedt om bij hun milieubeoordelingen rekening te houden met de gevolgen van broeikasgasemissies of klimaatverandering, en op het energiebeleid van de staat dat gebaseerd is op fossiele brandstoffen.
De aanklagers eisten een erkenning van het verband tussen fossiele brandstoffen en klimaatverandering en een verklaring dat de steun van de staat aan industrieën die fossiele brandstoffen gebruiken ongrondwettelijk is. Een dergelijke verklaring zou een basis vormen voor andere rechtszaken in andere staten.
Systeemcrisis oceanen
Een andere gepubliceerde studie waarschuwt dat de Atlantische stromingen die warm water van de tropen naar het noorden transporteren al in 2025 en 2095 dreigen in te storten, met een centrale schatting in 2050. Door het smeltende Noordpoolijs wordt het koude water dat zinkt en de stroming naar het noorden trekt warmer, waardoor het mechanisme dat de stromingen in beweging brengt vertraagt.
De ineenstorting van dat systeem zou de regenpatronen in India, Zuid-Amerika en West-Afrika verstoren, waardoor de voedselvoorziening van miljarden mensen in gevaar zou komen. Het zou ook de zeespiegel aan de Noord-Amerikaanse oostkust doen stijgen en stormen en koudere temperaturen in Europa veroorzaken.
Op zondag en maandag bereikte het oceaanwater voor het puntje van Florida temperaturen van meer dan 100 graden Fahrenheit (37,8 Celsius), dezelfde temperatuur als een gemiddeld warm bad. Volgens de Coral Restoration Foundation, een non-profitorganisatie in Key Largo in Florida die koraalriffen beschermt, heeft het hete water “een ernstige en urgente crisis” veroorzaakt, met een sterftecijfer tot 100%.
‘De geschiedenis zal een hard oordeel vellen’
Professor Ian Lowe van de Australische Griffith University vertelde aan The Guardian dat hij zich herinnerde dat hij het rapport uit 1985 had gelezen waarin het verband tussen broeikasgassen en klimaatverandering werd aangetoond, en dat hij zich had ingespannen om de aandacht van het publiek hierop te vestigen. ‘Nu gebeuren alle voorspelde veranderingen’, zei hij.
‘Ik denk na over hoeveel onnodige milieuschade en menselijk lijden het gevolg zal zijn van het werk van die politici, bedrijfsleiders en publieke figuren die gecoördineerde actie hebben voorkomen. De geschiedenis zal een hard oordeel over hen vellen.
Zo verklaarde deze zomer Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, dat “the era of global warming is over. The era of global boiling has arrived.”
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe analyses en opiniestukken, podcasts, boekentips en nieuws schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
